แผลริมแข็ง คืออะไร? หายเองได้ไหม? รักษาแบบไหนเร็วสุด!

โรคซิฟิลิส (Syphilis) เป็นโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ที่สามารถเกิดขึ้นได้กับทุกเพศทุกวัย โดยหนึ่งในสัญญาณแรกที่สำคัญที่สุดของโรคนี้คือ “แผลริมแข็ง” ซึ่งมักจะไม่เจ็บและสามารถหายไปได้เอง ทำให้หลายคนไม่รู้ตัวว่าตนเองติดเชื้อ การทำความเข้าใจแผลริมแข็งอย่างละเอียด ทั้งในแง่ของลักษณะ อาการ วิธีการตรวจวินิจฉัย และการรักษาจึงเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อป้องกันการแพร่เชื้อและลดความเสี่ยงของภาวะแทรกซ้อนในระยะยาว

บทความนี้จัดทำขึ้นเพื่อให้ข้อมูลครบถ้วนเกี่ยวกับแผลริมแข็ง ตั้งแต่สาเหตุที่มา อาการแสดง การวินิจฉัยทางการแพทย์ วิธีการรักษา รวมถึงแนวทางในการป้องกันและการดูแลหลังการรักษา โดยอ้างอิงจากแหล่งข้อมูลทางการแพทย์ที่น่าเชื่อถือ เพื่อช่วยให้ผู้อ่านตัดสินใจได้อย่างถูกต้องและปลอดภัย

แผลริมแข็ง คืออะไร?

แผลริมแข็ง (Chancre) คือแผลลักษณะไม่เจ็บที่เกิดขึ้นในระยะแรกของโรคซิฟิลิส (Primary Syphilis) โดยจะปรากฏขึ้นหลังจากติดเชื้อประมาณ 2–4 สัปดาห์ จุดสังเกตที่สำคัญคือ แผลจะมีขอบแข็ง ผิวเรียบ ไม่มีหนอง และไม่เจ็บ

ตำแหน่งที่พบบ่อย

• อวัยวะเพศ (ทั้งเพศชายและเพศหญิง)
• ริมฝีปากหรือภายในช่องปาก
• รอบทวารหนัก

ลักษณะทางคลินิก

• ขนาดแผลประมาณ 1–2 เซนติเมตร
• ไม่มีหนอง ไม่มีกลิ่น และไม่เลือดออก
• แผลสามารถหายได้เองภายใน 3–6 สัปดาห์ แม้ไม่ได้รับการรักษา

หมายเหตุ: แม้ว่าแผลจะหายไปเอง แต่เชื้อซิฟิลิสยังคงอยู่ในร่างกาย และสามารถลุกลามเข้าสู่ระยะถัดไปได้โดยไม่มีอาการใด ๆ

ใครบ้างที่เสี่ยงเป็นแผลริมแข็ง?

พฤติกรรมหรือกลุ่มคนที่มีความเสี่ยงสูง

• ผู้ที่มีกิจกรรมทางเพศโดยไม่ใช้ถุงยาง
• มีคู่นอนหลายคน หรือติดต่อคู่นอนใหม่บ่อยครั้ง
• ผู้ที่เคยมีประวัติเป็นโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ เช่น เริม หนองใน
• ผู้ที่มีระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอ เช่น ผู้ติดเชื้อ HIV
• ผู้มักมี เพศสัมพันธ์โดยไม่รับการตรวจสุขภาพล่วงหน้า

ปัจจัยเสี่ยงอื่น ๆ

• มีประวัติผู้ติดเชื้อในเครือข่ายสังคมหรือชุมชน
• ผู้ที่มีลักษณะทางสังคม เช่น การใช้บริการทางเพศ หรือท่องราตรี
• พื้นที่หรือสถานที่ที่พบการระบาดของซิฟิลิสสูง

หมายเหตุ: การเป็นคนในกลุ่มเสี่ยงไม่ได้หมายความว่าสนามเสี่ยงจะติดเชื้อ แต่ควรได้รับการตรวจและติดตามสุขภาพอย่างเหมาะสม

แผลริมแข็งเกิดที่ไหนได้บ้าง?

ตำแหน่งที่แผลริมแข็งมักปรากฏ

แผลริมแข็งสามารถเกิดขึ้นได้ในบริเวณที่มีการสัมผัสกับเชื้อซิฟิลิสโดยตรง โดยเฉพาะบริเวณที่ผิวหนังหรือเยื่อบุชั้นนอกสัมผัสกันระหว่างกิจกรรมทางเพศ

• อวัยวะเพศชาย: ที่หนังหุ้มปลาย อวัยวะเพศ หรือลำตัวขององคชาติ
• อวัยวะเพศหญิง: ที่ปากช่องคลอด แคมเล็ก หรือปากมดลูก
• ริมฝีปากและช่องปาก: จากการมีเพศสัมพันธ์ทางปาก (oral sex)
• รอบทวารหนักหรือในทวาร: จากการมีเพศสัมพันธ์ทางทวารหนัก
• นิ้วมือหรือส่วนอื่น: ในกรณีสัมผัสแผลโดยตรง

หมายเหตุ: แผลริมแข็งมักเกิดเพียง 1 ตำแหน่ง แต่อาจพบได้มากกว่า 1 จุดในบางราย โดยเฉพาะในผู้มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง

ลักษณะสำคัญของแผลริมแข็งเป็นอย่างไร?

ลักษณะทางกายภาพของแผลริมแข็ง

แผลริมแข็งมีลักษณะที่ค่อนข้างเฉพาะเจาะจง ซึ่งช่วยให้แยกออกจากแผลชนิดอื่น ๆ ได้ง่ายขึ้น หากสังเกตโดยผู้เชี่ยวชาญ

• ขอบแผลหนาและแข็งเมื่อคลำ
• ผิวแผลเรียบ แห้ง สีแดงคล้ำหรือสีเทาอ่อน
• ไม่มีหนองหรือของเหลว
• ไม่เจ็บหรือระคายเคือง
• อาจมีต่อมน้ำเหลืองบริเวณใกล้เคียงโต ร่วมด้วย (ไม่เจ็บ)

ขนาดและจำนวนแผล

• โดยทั่วไปมีเพียงแผลเดียว
• ขนาดประมาณ 1–2 เซนติเมตร แต่บางรายอาจใหญ่กว่า
• รูปร่างวงรีหรือกลม

หมายเหตุ: ลักษณะดังกล่าวไม่สามารถใช้วินิจฉัยด้วยตาเปล่าเพียงอย่างเดียว ควรเข้ารับการตรวจวินิจฉัยโดยแพทย์

แผลริมแข็ง vs แผลเริม ต่างกันยังไง?

แผลริมแข็งและแผลจากเริม (Herpes) มักทำให้หลายคนสับสน เนื่องจากมักปรากฏในบริเวณใกล้เคียงกันและเกี่ยวข้องกับโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ทั้งคู่ อย่างไรก็ตาม แผลทั้งสองมีความแตกต่างที่ชัดเจนทั้งในด้านอาการ ลักษณะ และการดำเนินโรค

ตารางเปรียบเทียบแผลริมแข็ง vs แผลเริม

หมายเหตุ: การวินิจฉัยที่แม่นยำควรอาศัยการตรวจทางห้องปฏิบัติการ ไม่ควรอิงเพียงจากลักษณะของแผล

แผลริมแข็งหายเองได้ไหม?

การหายของแผลริมแข็งโดยไม่รักษา

แผลริมแข็งสามารถหายได้เองภายใน 3–6 สัปดาห์ แม้ไม่ได้รับการรักษาทางการแพทย์ ซึ่งเป็นสิ่งที่ทำให้หลายคนเข้าใจผิดว่า “โรคหายแล้ว” แต่ในความเป็นจริง เชื้อซิฟิลิสยังคงอยู่ในร่างกาย และสามารถเข้าสู่ระยะต่อไปได้โดยไม่มีอาการใด ๆ

ความเข้าใจผิดที่ควรระวัง

• แผลหาย ≠ โรคหาย
• ซิฟิลิสยังคงแพร่เชื้อได้แม้แผลจะหาย
• หากไม่รักษา เชื้อสามารถลุกลามไปยังระบบประสาท หัวใจ หรืออวัยวะอื่น
• ระยะที่สองของซิฟิลิสอาจไม่มีอาการชัดเจน แต่รุนแรงกว่าเดิม

หมายเหตุ: หากพบแผลลักษณะคล้ายแผลริมแข็ง ควรรีบพบแพทย์และตรวจเลือด ไม่ควรรอให้แผลหายเอง

แผลริมแข็ง ติดต่อได้ทางไหน? ต้องแจ้งคู่นอนหรือไม่?

แผลริมแข็งสามารถแพร่เชื้อซิฟิลิสไปยังผู้อื่นได้ผ่านการสัมผัสโดยตรงกับแผลในขณะมีเพศสัมพันธ์ ไม่ว่าจะเป็นทางช่องคลอด ทวารหนัก หรือทางปาก

• สัมผัสแผลโดยตรงในขณะมีเพศสัมพันธ์ (penetrative หรือ oral sex)
• การใช้ของร่วมกันที่ปนเปื้อนเชื้อ (เช่น ของเล่นทางเพศ)
• แผลริมแข็งที่ปากสามารถแพร่เชื้อผ่านการจูบได้ หากมีแผลเปิด

หมายเหตุ: ซิฟิลิสไม่แพร่ผ่านการใช้ช้อนส้อม ห้องน้ำ หรือการจับมือ

จำเป็นต้องแจ้งคู่นอนหรือไม่?

• ควรแจ้งคู่นอนที่มีความเสี่ยงร่วม (ภายใน 90 วันก่อนแผลปรากฏ)
• เพื่อให้คู่นอนสามารถเข้ารับการตรวจและรักษาพร้อมกัน
• ช่วยป้องกันการติดเชื้อกลับ (reinfection)
• การไม่แจ้งอาจนำไปสู่การแพร่เชื้อต่อโดยไม่รู้ตัว

กรณีติดซ้ำ แผลริมแข็งเป็นอีกได้ไหม?

การติดเชื้อซิฟิลิสซ้ำหลังจากเคยรักษา

การติดเชื้อซิฟิลิสสามารถเกิดขึ้นซ้ำได้ แม้เคยรักษาและแผลจะหายแล้วก็ตาม เนื่องจากร่างกายไม่ได้สร้างภูมิคุ้มกันถาวรต่อเชื้อ Treponema pallidum ผู้ที่เคยเป็นมาแล้วจึงสามารถติดเชื้อใหม่ได้ หากมีพฤติกรรมเสี่ยง

ปัจจัยที่ทำให้ติดซ้ำบ่อย

• มีเพศสัมพันธ์กับคู่นอนที่ไม่ได้รับการรักษา
• ไม่ใช้ถุงยางอนามัย
• ไม่มาตรวจติดตามซ้ำตามแพทย์นัด
• ไม่มีอาการในระยะติดซ้ำ ทำให้ไม่รู้ตัวว่าติดแล้ว

หมายเหตุ: ผู้ที่เคยเป็นซิฟิลิสควรตรวจเลือดซ้ำเป็นระยะ โดยเฉพาะหากมีพฤติกรรมเสี่ยง เพื่อให้สามารถรักษาได้ตั้งแต่ระยะเริ่มต้น

วิธีตรวจวินิจฉัยแผลริมแข็ง

ทำไมต้องตรวจ แม้แผลจะหายเองได้

แม้ว่าแผลริมแข็งจะสามารถหายได้เองในบางกรณี แต่การไม่เข้ารับการตรวจวินิจฉัยอย่างถูกต้องอาจทำให้โรคดำเนินต่อไปโดยไม่รู้ตัว และอาจลุกลามเข้าสู่ระยะที่รุนแรงกว่าเดิม

วิธีตรวจวินิจฉัยทางการแพทย์ที่ใช้จริง

• ตรวจเชื้อจากแผลโดยตรง (Dark-field microscopy): ใช้กล้องจุลทรรศน์ดูเชื้อ Treponema pallidum จากของเหลวในแผล
• การตรวจเลือด (Serologic tests):
  • Non-treponemal test: เช่น RPR, VDRL ใช้ประเมินระดับเชื้อ
  • Treponemal test: เช่น TPHA, FTA-ABS ยืนยันการติดเชื้อ
• ตรวจน้ำไขสันหลัง (เฉพาะกรณี): ใช้ในรายที่สงสัยว่าซิฟิลิสลุกลามเข้าระบบประสาท

ข้อควรรู้ก่อนตรวจ

• แนะนำให้ตรวจทั้งคู่ตนเองและคู่นอน
• การตรวจเลือดควรทำซ้ำตามระยะที่แพทย์แนะนำ
• บางการตรวจอาจให้ผลลบหลอก หากทำเร็วเกินไปหลังรับเชื้อ

วิธีรักษาแผลริมแข็งเร็วและได้ผลที่สุดคืออะไร?

แนวทางการรักษาที่ได้ผล

แผลริมแข็งสามารถรักษาให้หายขาดได้ หากได้รับยาที่เหมาะสมและเร็วพอ การรักษาในระยะนี้ยังช่วยป้องกันการแพร่เชื้อและการลุกลามของโรค

• ยาหลัก:
  • Benzathine Penicillin G ฉีดเข้ากล้ามเนื้อขนาด 2.4 ล้านยูนิต เพียงครั้งเดียว (สำหรับซิฟิลิสระยะแรก)
• ทางเลือกอื่นกรณีแพ้ยาเพนิซิลลิน:
  • Doxycycline 100 มก. วันละ 2 ครั้ง นาน 14 วัน
  • Tetracycline หรือ Azithromycin (ตามดุลยพินิจแพทย์)

ข้อควรปฏิบัติขณะรักษา

• งดมีเพศสัมพันธ์ระหว่างรักษา และอย่างน้อย 7 วันหลังการรักษา
• แจ้งคู่นอนให้มาตรวจและรับการรักษา
• ตรวจเลือดติดตามผลตามนัดแพทย์

หมายเหตุ: ห้ามซื้อยารักษาเองโดยไม่ปรึกษาแพทย์ เพราะอาจใช้ยาไม่ถูกต้องหรือไม่ครบขนาด

คนแพ้เพนิซิลลินต้องรักษาอย่างไร?

แนวทางรักษาซิฟิลิสในผู้ที่แพ้เพนิซิลลิน

สำหรับผู้ป่วยที่แพ้ยากลุ่มเพนิซิลลิน (Penicillin allergy) การรักษายังสามารถทำได้โดยใช้ยาทางเลือกอื่นภายใต้การดูแลของแพทย์ ซึ่งให้ผลใกล้เคียงกัน หากใช้ถูกต้องและครบคอร์ส

• Doxycycline 100 มิลลิกรัม วันละ 2 ครั้ง เป็นเวลา 14 วัน
• Tetracycline 500 มิลลิกรัม วันละ 4 ครั้ง เป็นเวลา 14 วัน
• Azithromycin 2 กรัม รับประทานครั้งเดียว (ใช้เฉพาะกรณีจำเป็น และแพทย์เห็นสมควรเท่านั้น)

กรณีแพ้ยาแบบรุนแรงหรือรักษายาก

• อาจต้องทำ Desensitization (การให้ยาเพนิซิลลินในขนาดน้อย ๆ เพื่อสร้างความทน) ในสถานพยาบาลที่มีอุปกรณ์ครบ
• จำเป็นต้องอยู่ภายใต้การเฝ้าระวังอย่างใกล้ชิดจากแพทย์

หมายเหตุ: ห้ามเลือกยารักษาเอง เนื่องจากอาจไม่เหมาะสมกับระยะของโรค หรือมีผลข้างเคียงอื่นที่ต้องควบคุม

ระยะของโรคซิฟิลิส: เริ่มจากแผลริมแข็งจนถึงภาวะแทรกซ้อน

การดำเนินโรคของซิฟิลิส แบ่งเป็น 4 ระยะหลัก

1. ระยะแรก (Primary Syphilis):
   • เริ่มจากแผลริมแข็ง (chancre)
   • ปรากฏประมาณ 2–4 สัปดาห์หลังได้รับเชื้อ
   • แผลมักหายได้เองภายใน 3–6 สัปดาห์
2. ระยะที่สอง (Secondary Syphilis):
   • เกิดขึ้นภายในไม่กี่สัปดาห์หลังแผลหาย
   • อาการ: ผื่นที่ฝ่ามือ/ฝ่าเท้า, ไข้ต่ำ, ต่อมน้ำเหลืองโต, ผมร่วงเป็นหย่อม
   • ยังสามารถแพร่เชื้อได้
3. ระยะแฝง (Latent Syphilis):
   • ไม่มีอาการทางร่างกาย
   • อาจอยู่ได้นานหลายปี
   • ตรวจพบได้จากผลเลือดเท่านั้น
4. ระยะสุดท้าย (Tertiary Syphilis):
   • เกิดหลังไม่ได้รับการรักษาหลายปี
   • ส่งผลต่อระบบประสาท, หัวใจ, หลอดเลือด หรือกระดูก
   • มีความเสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อนรุนแรง และเสียชีวิต

หมายเหตุ: การรักษาในระยะต้นสามารถป้องกันการเข้าสู่ระยะลุกลามได้อย่างมีประสิทธิภาพ

หลังรักษาแล้ว ต้องดูแลหรือเฝ้าระวังอะไรบ้าง?

การดูแลหลังรักษาแผลริมแข็งและซิฟิลิส

แม้จะได้รับการรักษาแล้ว การติดตามผลอย่างต่อเนื่องเป็นสิ่งสำคัญเพื่อให้แน่ใจว่าเชื้อถูกกำจัดหมด และไม่มีการติดเชื้อซ้ำ

• เข้ารับการตรวจเลือดซ้ำตามกำหนด (เช่น 3, 6 และ 12 เดือน)
• หลีกเลี่ยงพฤติกรรมเสี่ยงที่อาจทำให้ติดเชื้อใหม่
• แจ้งคู่นอนทุกคนให้เข้ารับการตรวจพร้อมกัน
• สังเกตอาการผิดปกติ เช่น ผื่น ต่อมน้ำเหลืองโต หรืออาการทางระบบประสาท
• ตรวจสุขภาพประจำปีหากมีเพศสัมพันธ์ไม่แน่นอน

สิ่งที่ไม่ควรละเลย

• ห้ามหยุดยาเองก่อนครบกำหนด (หากใช้ยารับประทาน)
• หากผลเลือดยังบวกหลังครบกำหนด ต้องเข้ารับการประเมินซ้ำ
• ในบางกรณีอาจต้องตรวจน้ำไขสันหลังเพิ่มเติม หากสงสัยว่ามีภาวะแทรกซ้อน

วิธีป้องกันการกลับมาติดเชื้อแผลริมแข็งหรือซิฟิลิส

วิธีลดความเสี่ยงในการติดเชื้อซ้ำ

หลังจากรักษาซิฟิลิสหรือแผลริมแข็งแล้ว การป้องกันไม่ให้กลับมาติดเชื้อใหม่ถือเป็นสิ่งสำคัญ เพราะร่างกายไม่ได้สร้างภูมิคุ้มกันถาวรต่อเชื้อนี้

• ใช้ถุงยางอนามัยอย่างถูกวิธีทุกครั้งที่มีเพศสัมพันธ์
• หลีกเลี่ยงการมีเพศสัมพันธ์กับคู่นอนที่ยังไม่ได้รับการตรวจหรือรักษา
• ตรวจเลือดหาโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ (STI) อย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง หรือทุกครั้งที่เปลี่ยนคู่นอน
• หลีกเลี่ยงการใช้ของเล่นทางเพศร่วมกัน หรือทำความสะอาดก่อนใช้
• พูดคุยเปิดใจกับคู่นอนเรื่องสุขภาพทางเพศและการตรวจโรค

การป้องกันในระดับสังคม

• เข้ารับการให้ความรู้เรื่องเพศศึกษาอย่างต่อเนื่อง
• สนับสนุนการตรวจ STI แบบสมัครใจในสถานพยาบาลหรือชุมชน
• ลดอคติต่อผู้ที่มีประวัติโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ เพื่อเปิดโอกาสในการเข้ารับการรักษา

FAQ & คำถามยอดฮิตเกี่ยวกับแผลริมแข็ง

Q: แผลริมแข็งเจ็บไหม?
A: โดยทั่วไปแผลริมแข็งไม่เจ็บ และไม่รู้สึกระคายเคือง ต่างจากแผลเริมที่มักเจ็บหรือแสบ

Q: ถ้าแผลหายเองได้ จำเป็นต้องรักษาหรือไม่?
A: จำเป็นต้องรักษา เพราะแม้แผลจะหายแต่เชื้อซิฟิลิสยังคงอยู่ในร่างกาย และสามารถลุกลามได้

Q: ฉีดยาครั้งเดียวเพียงพอหรือไม่?
A: สำหรับซิฟิลิสระยะแรก ฉีด Benzathine Penicillin G เพียงเข็มเดียวก็เพียงพอ แต่ต้องได้รับการประเมินจากแพทย์ก่อน

Q: จะรู้ได้อย่างไรว่าหายขาดแล้ว?
A: ต้องตรวจเลือดติดตามตามที่แพทย์นัด หากผลเลือดลดลงตามเกณฑ์แสดงว่าอาการดีขึ้น

Q: เคยเป็นแล้วจะเป็นอีกได้ไหม?
A: ได้ เพราะร่างกายไม่สร้างภูมิคุ้มกันถาวรต่อเชื้อ Treponema pallidum

Q: ต้องแจ้งคู่นอนเก่าทั้งหมดหรือไม่?
A: ควรแจ้งคู่นอนในช่วง 90 วันที่ผ่านมาเพื่อให้เข้ารับการตรวจและรักษาร่วมกัน

บทสรุป

แผลริมแข็งเป็นสัญญาณสำคัญของโรคซิฟิลิสระยะแรก ซึ่งหากปล่อยไว้อาจนำไปสู่ระยะที่รุนแรงมากขึ้น แม้ว่าแผลจะสามารถหายได้เอง แต่การละเลยไม่เข้ารับการรักษาย่อมเพิ่มความเสี่ยงต่อสุขภาพในระยะยาว การตรวจวินิจฉัยและรักษาอย่างถูกต้องตั้งแต่เนิ่น ๆ ไม่เพียงแต่ช่วยให้หายขาด แต่ยังช่วยป้องกันการแพร่เชื้อสู่ผู้อื่นอีกด้วย

การดูแลตัวเองหลังการรักษา การติดตามผลเลือด รวมถึงการป้องกันการติดเชื้อซ้ำ ล้วนเป็นองค์ประกอบสำคัญของการรับมือกับโรคนี้อย่างมีประสิทธิภาพ หากคุณหรือคนใกล้ตัวมีความเสี่ยง ควรเข้ารับการตรวจและปรึกษาแพทย์โดยเร็ว

• Facebook
• Twitter
• Line