แผลริมอ่อน คืออะไร สาเหตุ อาการ วิธีรักษาและป้องกัน เช็คก่อนลุกลาม

แผลริมอ่อน (Chancroid) เป็นหนึ่งในโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ที่อาจไม่คุ้นหูคนทั่วไป แต่กลับมีอาการที่สร้างความเจ็บปวดและรบกวนชีวิตประจำวันได้ไม่น้อย ผู้ที่ติดเชื้อมักมีแผลที่อวัยวะเพศ ซึ่งมีลักษณะเจ็บมาก ขอบแผลไม่เรียบ และมักพบหลายแผลพร้อมกัน โดยโรคนี้ติดต่อผ่านการมีเพศสัมพันธ์โดยตรง และสามารถแพร่เชื้อได้ง่ายหากไม่ป้องกันอย่างเหมาะสม

บทความนี้จะพาคุณรู้จักแผลริมอ่อนในทุกมิติ ตั้งแต่สาเหตุ อาการ วิธีสังเกต การตรวจวินิจฉัย การรักษา ไปจนถึงแนวทางป้องกันที่ใช้ได้จริง พร้อมคำแนะนำเฉพาะสำหรับกลุ่ม LGBTQ+ และคำตอบคำถามที่พบบ่อย เพื่อให้คุณดูแลตัวเองและคนใกล้ชิดได้อย่างมั่นใจ

แผลริมอ่อนคืออะไร?

แผลริมอ่อน (Chancroid) คือโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ที่เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย Haemophilus ducreyi ลักษณะเด่นของโรคนี้คือแผลที่อวัยวะเพศซึ่งมีความเจ็บปวดมาก โดยมักมีลักษณะนิ่ม ขอบแผลไม่เรียบ และมักพบหลายแผลพร้อมกันในบริเวณเดียวกัน แตกต่างจากโรคทางเพศอื่นที่แผลอาจไม่เจ็บหรือมีลักษณะเดี่ยว

แผลริมอ่อนไม่ใช่โรคที่พบบ่อยในทุกประเทศ แต่สามารถระบาดได้ในบางพื้นที่ โดยเฉพาะในกลุ่มที่มีความเสี่ยงสูง เช่น ผู้มีพฤติกรรมเปลี่ยนคู่นอนบ่อย หรือผู้ที่มีเพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกัน โรคนี้สามารถติดต่อได้ง่ายหากมีการสัมผัสแผลโดยตรงระหว่างมีเพศสัมพันธ์

เนื่องจากอาการของแผลริมอ่อนอาจคล้ายกับโรคอื่น เช่น ซิฟิลิสหรือเริม การวินิจฉัยจึงต้องอาศัยความชำนาญของแพทย์ร่วมกับการตรวจหาสาเหตุที่ชัดเจน ผู้ป่วยไม่ควรสรุปว่าเป็นโรคใดจากลักษณะแผลเพียงอย่างเดียว

การทำความเข้าใจว่าแผลริมอ่อนคืออะไร เป็นจุดเริ่มต้นที่สำคัญในการป้องกันตนเองไม่ให้ติดเชื้อ รวมถึงช่วยให้สามารถสังเกตอาการและเข้ารับการรักษาได้อย่างทันท่วงที

แผลริมอ่อนเกิดจากอะไร? เชื้อมาจากแบคทีเรียอะไร?

แผลริมอ่อนมีสาเหตุหลักมาจากการติดเชื้อแบคทีเรียชื่อ Haemophilus ducreyi ซึ่งเป็นเชื้อแบคทีเรียแกรมลบในกลุ่ม facultative anaerobe พบได้ในสารคัดหลั่งของผู้ป่วย เช่น หนองจากแผลหรือสารตกขาว เชื้อชนิดนี้สามารถเข้าสู่ร่างกายผ่านทางรอยถลอกหรือบาดแผลเล็ก ๆ บนผิวหนังหรือเยื่อบุ ทำให้เกิดแผลที่บริเวณอวัยวะเพศ

หลังจากเชื้อเข้าสู่ร่างกาย จะมีการผลิตสารพิษชนิดหนึ่งที่เรียกว่า cytolethal distending toxin (HdCDT) ซึ่งมีฤทธิ์ทำลายเซลล์เนื้อเยื่อผิวและกระตุ้นให้เกิดปฏิกิริยาการอักเสบ ส่งผลให้เกิดแผลเปิดที่มีลักษณะลึก ขอบไม่เรียบ และมีอาการเจ็บปวดอย่างมาก

เชื้อ Haemophilus ducreyi มักติดต่อผ่านการมีเพศสัมพันธ์ในทุกรูปแบบที่มีการสัมผัสโดยตรงกับแผล เช่น ทางช่องคลอด ทางทวารหนัก หรือทางปาก หากผิวหนังหรือเยื่อบุบริเวณที่สัมผัสมีรอยถลอกแม้เพียงเล็กน้อยก็สามารถติดเชื้อได้ง่าย

โรคนี้มีการรายงานว่าแพร่ระบาดได้รวดเร็วในพื้นที่ที่ขาดสุขอนามัย ระบบสาธารณสุขไม่ทั่วถึง หรือมีพฤติกรรมทางเพศที่มีความเสี่ยงสูง เช่น การมีคู่นอนหลายคน หรือการไม่ใช้ถุงยางอนามัยในการมีเพศสัมพันธ์

แผลริมอ่อนระยะฟักตัวและการติดต่อเป็นอย่างไร?

ระยะฟักตัวของแผลริมอ่อน (Incubation Period) คือช่วงเวลาตั้งแต่เชื้อ Haemophilus ducreyi เข้าสู่ร่างกายจนกระทั่งเริ่มแสดงอาการ โดยทั่วไปจะอยู่ที่ประมาณ 4–7 วัน แต่ในบางรายอาจพบตั้งแต่ 3–10 วัน ขึ้นอยู่กับภูมิคุ้มกันของแต่ละบุคคลและปริมาณเชื้อที่ได้รับ

ในช่วงระยะฟักตัว ผู้ติดเชื้ออาจยังไม่มีอาการใด ๆ แต่สามารถแพร่เชื้อให้ผู้อื่นได้ หากมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกัน หรือสัมผัสแผลที่เริ่มฟักตัวโดยตรง การติดต่อของแผลริมอ่อนสามารถเกิดได้ผ่านการมีเพศสัมพันธ์ในทุกรูปแบบ ไม่ว่าจะเป็นการสอดใส่ทางช่องคลอด ทางทวารหนัก หรือการมีเพศสัมพันธ์ทางปาก

นอกจากนี้ เชื้อยังสามารถเข้าสู่ร่างกายผ่านบาดแผลเล็ก ๆ บนผิวหนังที่สัมผัสกับของเหลวจากแผลของผู้ติดเชื้อ เช่น หนองหรือตกขาว หากเชื้อนี้สัมผัสกับเยื่อบุตา อาจทำให้เกิดการติดเชื้อที่ดวงตาได้เช่นกัน (ocular chancroid)

แม้ว่าแผลริมอ่อนจะไม่ใช่โรคที่แพร่กระจายได้ง่ายเหมือนบางโรคทางเพศสัมพันธ์อื่น ๆ เช่น เอดส์หรือหนองในแท้ แต่การมีแผลเปิดร่วมกับพฤติกรรมทางเพศที่ไม่ปลอดภัยจะเพิ่มความเสี่ยงในการติดเชื้ออย่างมีนัยสำคัญ

แผลริมอ่อน vs ซิฟิลิส vs เริม ต่างกันยังไง?

แผลที่อวัยวะเพศอาจเกิดได้จากหลายโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ที่มีลักษณะคล้ายกัน โดยเฉพาะ “แผลริมอ่อน”, “ซิฟิลิส” และ “เริม” ซึ่งมักทำให้คนไข้สับสนและวินิจฉัยผิดพลาดได้ง่าย การแยกความแตกต่างของแต่ละโรคจึงมีความสำคัญอย่างมาก เพื่อให้ได้รับการรักษาที่ถูกต้อง

ตารางด้านล่างสรุปจุดแตกต่างสำคัญของแต่ละโรคอย่างชัดเจน:

การวินิจฉัยโรคทางเพศสัมพันธ์ควรทำโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญร่วมกับการตรวจทางห้องปฏิบัติการ ไม่ควรอาศัยเพียงลักษณะแผลภายนอกเพราะแต่ละโรคมีความซับซ้อนและอาจแฝงโรคร่วมอื่น ๆ ได้เสมอ

อาการของแผลริมอ่อนในผู้ชายและผู้หญิงต่างกันไหม?

อาการของแผลริมอ่อนในผู้ชายและผู้หญิงอาจแตกต่างกันทั้งในด้านจำนวน ตำแหน่งของแผล และความรุนแรงของอาการ โดยปัจจัยทางกายวิภาคมีผลต่อการแสดงอาการของโรคอย่างชัดเจน ซึ่งอาจส่งผลต่อความยากในการวินิจฉัยโดยเฉพาะในผู้หญิงที่มักไม่มีอาการชัดเจน

ตารางเปรียบเทียบอาการแผลริมอ่อนในผู้ชาย vs ผู้หญิง

ข้อควรระวัง: ผู้หญิงที่ติดเชื้อแผลริมอ่อนอาจไม่รู้ตัวว่าเป็นโรค เนื่องจากตำแหน่งของแผลอยู่ในอวัยวะเพศภายใน และมักไม่มีอาการเจ็บหรือเห็นแผลภายนอกชัดเจน จึงควรได้รับการตรวจร่างกายโดยแพทย์เฉพาะทางหากสงสัยว่าอยู่ในกลุ่มเสี่ยง

แผลริมอ่อนในกลุ่ม LGBTQ+ หรือเพศทางเลือกมีอาการต่างกันไหม?

แผลริมอ่อนสามารถเกิดได้กับทุกเพศสภาพ และไม่ได้จำกัดเฉพาะผู้ชายหรือผู้หญิงตามเพศกำเนิดเท่านั้น สำหรับกลุ่ม LGBTQ+ หรือผู้ที่มีเพศวิถีหลากหลาย เช่น กลุ่มชายรักชาย (MSM), หญิงรักหญิง, ผู้มีเพศสัมพันธ์ผ่านทวารหนัก หรือผู้มีอวัยวะเพศไม่ตรงกับเพศสภาพ (transgender) ล้วนมีโอกาสแสดงอาการของแผลริมอ่อนในลักษณะเฉพาะที่ควรได้รับความเข้าใจเฉพาะกลุ่ม

ตัวอย่างลักษณะอาการและจุดสังเกตในแต่ละกลุ่ม

• ชายรักชาย (MSM): อาจพบแผลที่บริเวณรูทวารหรือลำไส้ตรง จากการมีเพศสัมพันธ์ทางทวารหนัก โดยอาจมีอาการเจ็บ ปวดแสบตอนขับถ่าย หรือมีเลือดปนหนอง
• หญิงรักหญิง: แม้ความเสี่ยงโดยรวมจะต่ำกว่ากลุ่มอื่น แต่หากใช้ของเล่นทางเพศร่วมกันหรือมีการสัมผัสแผลโดยตรง ก็อาจติดเชื้อได้ โดยมักเกิดแผลบริเวณแคม หรือปากช่องคลอด
• ผู้หญิงข้ามเพศ (Transwoman): อาจพบแผลได้ทั้งบริเวณอวัยวะเพศเดิม ทวารหนัก หรือผิวหนังใกล้บริเวณที่มีการสัมผัสระหว่างเพศสัมพันธ์ โดยต้องอาศัยการตรวจเฉพาะจุดที่อาจมองไม่เห็นภายนอก
• ผู้ชายข้ามเพศ (Transman): อาการอาจคล้ายกับในกลุ่มหญิงหรือชายตามอวัยวะเพศที่ยังคงอยู่ โดยอาจมีแผลบริเวณปากช่องคลอด ด้านนอก หรือบริเวณที่ใช้สำหรับการมีเพศสัมพันธ์

ข้อควรรู้: กลุ่มเพศทางเลือกบางกลุ่มอาจรู้สึกไม่สะดวกใจในการตรวจอวัยวะเพศหรือให้ข้อมูลที่ละเอียดในเบื้องต้น จึงควรได้รับบริการที่ปลอดภัยและเป็นมิตรจากคลินิกหรือบุคลากรทางการแพทย์ที่มีความเข้าใจในสุขภาพทางเพศของกลุ่ม LGBTQ+ โดยเฉพาะ

แผลริมอ่อนมีผลต่อการตั้งครรภ์ไหม และจะแพร่เชื้อไปทารกอย่างไร?

แผลริมอ่อนอาจส่งผลต่อการตั้งครรภ์ได้ในหลายแง่มุม โดยเฉพาะหากไม่ได้รับการวินิจฉัยและรักษาอย่างเหมาะสม เชื้อ Haemophilus ducreyi ไม่ได้เข้าสู่กระแสเลือดโดยตรงเหมือนโรคซิฟิลิส แต่สามารถสร้างภาวะเสี่ยงทางอ้อมต่อแม่และทารกได้ดังนี้:

ผลกระทบต่อหญิงตั้งครรภ์

• เสี่ยงต่อการติดเชื้อซ้ำหรือการติดเชื้อร่วม เช่น HIV หรือซิฟิลิส หากมีแผลเปิดขณะตั้งครรภ์
• แผลบริเวณอวัยวะเพศอาจทำให้การคลอดธรรมชาติมีความเสี่ยงสูงขึ้น เช่น มีเลือดออก, แผลฉีกขาด, การติดเชื้อเพิ่มเติมระหว่างคลอด
• หากไม่รักษา เชื้ออาจกระตุ้นให้เกิดการอักเสบรุนแรง ส่งผลต่อสภาพจิตใจ ความเจ็บปวด และคุณภาพชีวิตระหว่างตั้งครรภ์

โอกาสแพร่เชื้อไปยังทารก

• ปัจจุบันยังไม่มีหลักฐานชัดเจนว่าเชื้อ H. ducreyi แพร่จากแม่สู่ทารกทางรก (vertical transmission) ได้โดยตรง
• อย่างไรก็ตาม หากแม่มีแผลริมอ่อนในช่วงคลอด โดยเฉพาะหากคลอดทางช่องคลอด ทารกอาจสัมผัสกับเชื้อที่อยู่บริเวณปากช่องคลอดและติดเชื้อบริเวณดวงตา ผิวหนัง หรือเยื่อบุ
• ในกรณีที่ตรวจพบโรคก่อนคลอด แพทย์อาจพิจารณาให้ยาปฏิชีวนะเพื่อควบคุมเชื้อ หรือวางแผนคลอดโดยวิธีผ่าตัดเพื่อลดความเสี่ยง

ข้อแนะนำทางการแพทย์

• หญิงตั้งครรภ์ควรได้รับการตรวจโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ทุกชนิดระหว่างฝากครรภ์ โดยเฉพาะหากมีอาการผิดปกติ เช่น แผล ตกขาวผิดปกติ หรือเจ็บแสบขณะปัสสาวะ
• หากสงสัยว่ามีแผลริมอ่อน ควรแจ้งแพทย์เพื่อทำการวินิจฉัยและรักษาโดยเร็ว ไม่ควรปล่อยให้แผลหายเอง
• ควรหลีกเลี่ยงการมีเพศสัมพันธ์จนกว่าโรคจะรักษาหาย และหากมีคู่ครองควรตรวจและรักษาพร้อมกัน

ทำไมบางคนไม่แสดงอาการแต่แพร่เชื้อได้? แผลริมอ่อนเป็นโรคเงียบจริงหรือไม่?

แม้ว่าแผลริมอ่อน (Chancroid) จะเป็นโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ที่โดยทั่วไปมีอาการเด่นคือแผลเจ็บบริเวณอวัยวะเพศ แต่ก็มีกรณีจำนวนหนึ่งที่ผู้ติดเชื้อ “ไม่มีอาการ” หรือแสดงอาการเพียงเล็กน้อยจนสังเกตไม่เห็น ทำให้ผู้ป่วยบางรายกลายเป็น “พาหะเงียบ” (asymptomatic carrier) โดยไม่รู้ตัว

เหตุใดจึงไม่มีอาการ?

• ตำแหน่งของแผลอยู่ภายใน: โดยเฉพาะในผู้หญิงที่แผลอาจอยู่ภายในช่องคลอด ปากมดลูก หรือรูทวาร ซึ่งไม่สามารถสังเกตได้ด้วยตาเปล่า
• ภูมิคุ้มกันเฉพาะบุคคล: ผู้ที่มีภูมิคุ้มกันดีอาจตอบสนองต่อเชื้อได้ในระดับหนึ่งจนแผลไม่พัฒนาเป็นลักษณะเด่น
• ปริมาณเชื้อที่ได้รับน้อย: หากได้รับเชื้อในปริมาณต่ำ อาการที่เกิดขึ้นอาจไม่ชัดเจนหรือไม่มีเลย
• ใช้ยาเองหรือยาปฏิชีวนะบางชนิดก่อนหน้านั้น: อาจกดอาการไว้ชั่วคราว แต่เชื้อยังอยู่ในร่างกาย

ทำไมจึงยังสามารถแพร่เชื้อ?

ถึงแม้จะไม่มีแผลภายนอกที่เห็นชัด การมีเชื้อ Haemophilus ducreyi อยู่ในสารคัดหลั่ง เช่น ตกขาว หนอง หรือของเหลวในช่องคลอดหรือทวารหนัก ยังสามารถแพร่ไปยังคู่นอนได้ง่ายเมื่อมีเพศสัมพันธ์ที่ไม่มีการป้องกัน

ความเข้าใจผิดที่พบบ่อย

• คิดว่าไม่มีอาการ = ไม่มีโรค → ผิด! ผู้ที่ไม่มีอาการก็สามารถเป็นพาหะและแพร่เชื้อได้
• แผลหายแล้ว = หายขาด → ผิด! หากไม่ได้รับการรักษาโดยแพทย์ เชื้ออาจยังอยู่ในร่างกาย

แนวทางที่ถูกต้อง

• ตรวจโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ (ตรวจ STD) เป็นประจำ โดยเฉพาะหากมีพฤติกรรมเสี่ยงหรือเปลี่ยนคู่นอน
• หากคู่ของคุณมีอาการผิดปกติ เช่น แผล หนอง หรือตกขาวผิดปกติ ควรงดการมีเพศสัมพันธ์และไปตรวจพร้อมกัน

แผลริมอ่อนอาจไม่ใช่โรคเงียบในเชิงอาการโดยตรงเหมือนซิฟิลิสหรือ HIV แต่สามารถ “เงียบชั่วคราว” และส่งผลได้อย่างคาดไม่ถึง หากละเลยการตรวจและรักษาอย่างถูกต้อง

วิธีวินิจฉัยแผลริมอ่อนในคลินิกหรือโรงพยาบาลทำอย่างไร?

การวินิจฉัยโรคแผลริมอ่อนจำเป็นต้องอาศัยทั้งการตรวจร่างกายโดยแพทย์และการทดสอบทางห้องปฏิบัติการ เนื่องจากลักษณะแผลอาจคล้ายกับโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่น เช่น ซิฟิลิสหรือเริม การวินิจฉัยที่ถูกต้องจึงต้องแยกโรคออกอย่างชัดเจน

ขั้นตอนการตรวจวินิจฉัยที่พบได้ในคลินิกหรือโรงพยาบาล

1. การซักประวัติและตรวจร่างกาย

แพทย์จะสอบถามถึงอาการ ลักษณะของแผล ประวัติการมีเพศสัมพันธ์ และพฤติกรรมเสี่ยง จากนั้นจะทำการตรวจบริเวณที่สงสัย โดยเฉพาะอวัยวะเพศ ทวารหนัก และขาหนีบ เพื่อประเมินลักษณะแผลและการบวมของต่อมน้ำเหลือง

2. การเก็บตัวอย่างจากแผลหรือของเหลว

ใช้ไม้ป้ายหรือสไลด์เก็บของเหลวจากแผล หนอง หรือสารคัดหลั่ง แล้วนำไปตรวจในห้องปฏิบัติการ

3. การย้อมสีดูเชื้อ (Gram stain)

วิธีนี้จะย้อมเชื้อบนสไลด์และดูด้วยกล้องจุลทรรศน์ เพื่อระบุว่าเป็นแบคทีเรียชนิด Haemophilus ducreyi หรือไม่ โดยจะเห็นเป็นแบคทีเรียแกรมลบขนาดเล็กเรียงกันเป็นกลุ่ม

4. การเพาะเชื้อ (Culture)

นำตัวอย่างจากแผลไปเลี้ยงเชื้อในอาหารเลี้ยงเชื้อชนิดเฉพาะ วิธีนี้ต้องอาศัยห้องปฏิบัติการที่มีความชำนาญและอุปกรณ์ครบถ้วน แต่ช่วยยืนยันชนิดของเชื้อได้ชัดเจน

5. การตรวจด้วยวิธี PCR (Polymerase Chain Reaction)

เทคนิค PCR เป็นการตรวจหาสารพันธุกรรมของเชื้อโดยตรง มีความแม่นยำสูง และสามารถแยกแยะโรคติดต่อทางเพศอื่น ๆ ที่มีลักษณะแผลใกล้เคียงได้ในคราวเดียว เช่น ซิฟิลิส เริม หรือหนองในแท้

ข้อควรรู้เพิ่มเติม:

• ในหลายกรณี แพทย์อาจเริ่มให้ยารักษาเบื้องต้นก่อนผลตรวจกลับมา หากมีลักษณะเข้าข่ายชัดเจน เพื่อป้องกันการแพร่เชื้อ
• ควรงดล้างแผลหรือใช้ยาก่อนเข้ารับการตรวจ เพราะอาจลดโอกาสตรวจพบเชื้อ

วิธีรักษาแผลริมอ่อน: ยาปฏิชีวนะหรือผ่าตัด แบบไหนดีในแต่ละกรณี?

แนวทางการรักษาแผลริมอ่อนขึ้นอยู่กับความรุนแรงของอาการ ตำแหน่งของแผล และภาวะแทรกซ้อนที่เกิดขึ้น โดยทั่วไปแพทย์จะเริ่มต้นด้วยการใช้ยาปฏิชีวนะ แต่หากมีภาวะฝีจากต่อมน้ำเหลืองหรือลุกลาม อาจต้องพิจารณาการผ่าตัดร่วมด้วย

การใช้ยาปฏิชีวนะ (First-line Treatment)

เป็นแนวทางหลักที่ใช้รักษาผู้ป่วยส่วนใหญ่ โดยมีจุดประสงค์เพื่อลดการอักเสบ ฆ่าเชื้อแบคทีเรีย และป้องกันการแพร่กระจายของโรค

ยาที่ใช้บ่อย (ตามแนวทาง CDC):

• Azithromycin 1 กรัม รับประทานครั้งเดียว
• Ceftriaxone 250 มก. ฉีดเข้ากล้ามเนื้อครั้งเดียว
• Ciprofloxacin 500 มก. วันละ 2 ครั้ง เป็นเวลา 3 วัน
• Erythromycin 500 มก. วันละ 4 ครั้ง เป็นเวลา 7 วัน

ข้อดีของการใช้ยา:

• ไม่ต้องพักฟื้น
• เห็นผลใน 3–7 วัน หากไม่มีภาวะแทรกซ้อน
• เหมาะกับผู้ที่มีแผลขนาดเล็ก ไม่มีฝี

ข้อจำกัด:

• อาจต้องตรวจซ้ำ หากอาการไม่ดีขึ้น
• ผู้ที่มีภาวะดื้อยาหรือภูมิคุ้มกันต่ำ อาจไม่ตอบสนองดี

การผ่าตัด (Surgical Intervention)

ใช้ในกรณีที่มีฝีหนองจากต่อมน้ำเหลืองที่ขาหนีบโตผิดปกติและไม่สามารถยุบเองได้

แนวทางผ่าตัดที่ใช้บ่อย:

• ใช้เข็มดูดหนอง (aspiration) ลดแรงดันและอาการปวด
• กรีดเปิดฝี (incision and drainage) ในกรณีฝีขนาดใหญ่หรือใกล้แตก

ข้อดี:

• ลดอาการปวดได้เร็ว
• ป้องกันการแตกของต่อมน้ำเหลืองใต้ผิวหนัง

ข้อควรพิจารณา:

• อาจทิ้งรอยแผลเป็น
• ต้องดูแลแผลหลังผ่าตัดอย่างใกล้ชิด
• ใช้ร่วมกับยาปฏิชีวนะเท่านั้น ไม่ใช่ทางเลือกแทนยา

สรุปแนวทางเลือก

ยารักษาแผลริมอ่อนแบบไหนใช้ได้? Azithromycin, Ceftriaxone หรือ Ciprofloxacin?

การรักษาแผลริมอ่อนด้วยยาปฏิชีวนะ (antibiotics) เป็นแนวทางหลักที่ได้รับการรับรองจากองค์การอนามัยโลก (WHO) และศูนย์ควบคุมโรคติดต่อสหรัฐฯ (CDC) โดยยาแต่ละชนิดมีข้อดี-ข้อจำกัดต่างกัน ผู้ป่วยควรได้รับการพิจารณาจากแพทย์เพื่อเลือกยาที่เหมาะสมที่สุด

เปรียบเทียบยารักษาแผลริมอ่อนแต่ละชนิด

ข้อควรรู้เพิ่มเติม

• ผู้ป่วยไม่ควรซื้อยารับประทานเองโดยไม่ปรึกษาแพทย์ เพราะอาจเกิดภาวะดื้อยา หรือใช้ยาผิดโรค
• การใช้ยาควรรักษาคู่กับคู่นอน แม้ไม่มีอาการ เพื่อป้องกันการแพร่เชื้อซ้ำ
• หากผ่านการรักษาแล้วยังมีแผลอยู่เกิน 7 วัน ควรกลับมาตรวจซ้ำหรือเปลี่ยนแผนการรักษา

ขั้นตอนดูแลหลังรักษาแผลริมอ่อนให้หายเร็วและลดภาวะแทรกซ้อน

แม้ว่าการรักษาแผลริมอ่อนด้วยยาปฏิชีวนะหรือการผ่าตัดจะช่วยควบคุมเชื้อได้ดี แต่การดูแลหลังการรักษาอย่างถูกวิธีก็มีบทบาทสำคัญต่อการหายของแผล การลดอาการเจ็บ และการป้องกันภาวะแทรกซ้อนหรือการติดเชื้อซ้ำ

แนวทางการดูแลตัวเองหลังรักษาแผลริมอ่อน

1. ทำความสะอาดแผลอย่างถูกวิธี

• ใช้น้ำเกลือหรือน้ำสะอาดอุ่นล้างแผลวันละ 1–2 ครั้ง
• เช็ดแผลให้แห้งทุกครั้งด้วยผ้าสะอาดหรือกระดาษเช็ดแผลที่ใช้ครั้งเดียว
• หลีกเลี่ยงการใช้สบู่ น้ำยาฆ่าเชื้อ หรือแอลกอฮอล์โดยตรง

2. งดมีเพศสัมพันธ์จนกว่าแผลจะหายสนิท

• ควรเว้นอย่างน้อย 7–14 วัน หรือจนกว่าแพทย์จะยืนยันว่าไม่สามารถแพร่เชื้อได้
• เพศสัมพันธ์ระหว่างที่แผลยังไม่หายสมบูรณ์จะเพิ่มความเสี่ยงต่อการติดเชื้อซ้ำ

3. หลีกเลี่ยงการเสียดสีหรือการอับชื้น

• สวมกางเกงในที่ระบายอากาศได้ดี
• หลีกเลี่ยงการเดินหรือออกแรงมากเกินไปจนแผลถูไถซ้ำ

4. งดแอลกอฮอล์และบุหรี่

• แอลกอฮอล์และบุหรี่อาจชะลอการสมานแผลและทำให้ร่างกายฟื้นตัวช้าลง

5. รับประทานยาครบตามที่แพทย์สั่ง

• แม้อาการจะดีขึ้นภายในไม่กี่วัน แต่ควรกินยาครบทุกมื้อจนหมด
• ห้ามหยุดยาเองเด็ดขาด เพราะอาจทำให้เชื้อกลับมาแรงขึ้นหรือดื้อยา

6. ติดตามอาการกับแพทย์ตามนัด

• หากแผลไม่ดีขึ้นใน 7 วัน มีหนองมากขึ้น หรือมีไข้สูง ควรรีบพบแพทย์ทันที
• อาจต้องปรับยาหรือพิจารณาตรวจโรคอื่นร่วม

ข้อแนะนำเพิ่มเติม:

• หากมีคู่นอน ควรชวนให้ตรวจและรักษาพร้อมกัน
• ใช้ถุงยางอนามัยเสมอเมื่อมีเพศสัมพันธ์ แม้หลังแผลหายดี

ภาวะแทรกซ้อนของแผลริมอ่อนที่ควรรู้ก่อนสาย

แม้ว่าแผลริมอ่อนจะเป็นโรคที่สามารถรักษาให้หายได้ หากวินิจฉัยและรักษาอย่างทันท่วงที แต่หากปล่อยไว้โดยไม่ได้รับการรักษาอย่างเหมาะสม ก็อาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนที่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพในระยะยาวได้ ทั้งทางร่างกาย จิตใจ และคุณภาพชีวิต

ภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นหากไม่รักษาแผลริมอ่อน

1. ต่อมน้ำเหลืองขาหนีบอักเสบและแตกเป็นฝี

หากแบคทีเรียแพร่กระจายไปยังต่อมน้ำเหลือง อาจทำให้เกิดฝีขนาดใหญ่บริเวณขาหนีบ ซึ่งหากไม่ทำการผ่าตัดหรือระบายหนอง อาจเกิดการแตกออกใต้ผิวหนัง ส่งผลให้หายช้าและเสี่ยงแผลเป็น

2. การเกิดพังผืดหรือแผลเป็นบริเวณอวัยวะเพศ

แผลลึกหรือมีการอักเสบเรื้อรังอาจทำให้เกิดพังผืดหรือรอยดึงรั้ง ส่งผลต่อการเคลื่อนไหวของหนังหุ้มปลาย หรือทำให้เกิดการตีบตัน (phimosis) ซึ่งอาจต้องผ่าตัดในภายหลัง

3. ท่อปัสสาวะทะลุหรือเชื่อมติดผิดตำแหน่ง (Fistula)

ในกรณีที่แผลเกิดบริเวณใกล้ท่อปัสสาวะ การอักเสบอาจทำให้ท่อเกิดรูทะลุ หรือเชื่อมติดกับผิวหนังด้านนอก ส่งผลให้ปัสสาวะผิดทาง หรือไหลตลอดเวลา

4. เสี่ยงติดเชื้อ HIV และโรคทางเพศสัมพันธ์อื่นร่วม

แผลเปิดจากแผลริมอ่อนเป็นช่องทางให้เชื้อ HIV หรือเชื้ออื่น ๆ เข้าสู่ร่างกายได้ง่ายขึ้นโดยเฉพาะหากมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกัน

5. ความผิดปกติของอวัยวะเพศถาวร

ในกรณีรุนแรงที่แผลลุกลาม หรือเกิดเนื้อตายเฉพาะที่ (localized necrosis) อาจทำให้อวัยวะเพศบางส่วน “แหว่งหาย” หรือผิดรูปถาวร ซึ่งพบได้น้อยแต่รุนแรง

ข้อแนะนำจากแพทย์

• อย่ารอให้แผลลุกลามหรือมีหนองก่อนรักษา
• หากมีอาการปวดแผลผิดปกติ บวม หรือขาหนีบโต ควรรีบพบแพทย์
• แม้แผลจะดูเล็กหรือไม่รุนแรงก็ควรเข้ารับการวินิจฉัยอย่างเป็นทางการ

ป้องกันแผลริมอ่อนได้อย่างไร? วิธีง่ายที่หมอแนะนำใช้ได้จริง

แม้ว่าแผลริมอ่อนจะไม่ใช่โรคที่พบบ่อยในประเทศไทย แต่ก็สามารถเกิดขึ้นได้กับผู้ที่มีพฤติกรรมเสี่ยงทางเพศ ดังนั้นการป้องกันจึงเป็นวิธีที่ดีที่สุด โดยเฉพาะสำหรับผู้ที่ยังไม่เคยติดเชื้อ และผู้ที่มีคู่นอนหลายคน

วิธีป้องกันแผลริมอ่อนที่แพทย์แนะนำ

1. ใช้ถุงยางอนามัยทุกครั้งที่มีเพศสัมพันธ์

• แม้จะไม่สามารถป้องกันได้ 100% แต่การใช้ถุงยางช่วยลดโอกาสสัมผัสเชื้อจากแผลที่อวัยวะเพศโดยตรง
• ใช้กับทุกช่องทาง: ช่องคลอด ทวารหนัก และทางปาก

2. หลีกเลี่ยงการเปลี่ยนคู่นอนบ่อย

• ยิ่งจำนวนคู่นอนมาก ความเสี่ยงต่อโรคทางเพศสัมพันธ์ก็ยิ่งสูงขึ้น
• การมีคู่นอนที่ตรวจสุขภาพร่วมกันเป็นประจำคือแนวทางที่ปลอดภัยที่สุด

3. ตรวจโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์เป็นประจำ

• ควรตรวจทุก 3–6 เดือน หากมีพฤติกรรมเสี่ยง หรือมีคู่นอนใหม่
• ตรวจเช็คทั้งโรคที่แสดงอาการและไม่แสดงอาการ เช่น ซิฟิลิส HIV หนองใน

4. สังเกตอาการแปลกที่อวัยวะเพศ

• เช่น แผล ตุ่ม เจ็บ ขาหนีบบวม หรือตกขาวผิดปกติ ควรรีบพบแพทย์ทันที
• ไม่ควรซื้อยามากินเองหรือรอให้หายเอง

5. หลีกเลี่ยงการมีเพศสัมพันธ์หากยังมีแผลที่ไม่ทราบสาเหตุ

• โดยเฉพาะแผลบริเวณอวัยวะเพศหรือปาก หากยังไม่รู้ว่าเกิดจากอะไร ควรงดร่วมเพศก่อน

6. รักษาความสะอาดอวัยวะเพศทุกวัน

• อาบน้ำหลังมีเพศสัมพันธ์
• ใช้สบู่อ่อน ๆ ที่ไม่ระคายเคือง

หมอสรุป:

การป้องกันแผลริมอ่อนไม่ใช่เรื่องยาก ถ้าเรารู้จัก “ใส่ใจสุขภาพทางเพศ” ด้วยการใช้ถุงยาง ตรวจโรคสม่ำเสมอ และไม่ละเลยอาการผิดปกติเล็กน้อย การรู้ไว รักษาไว ป้องกันได้เสมอ

แผลริมอ่อนหายเองได้ไหม? ระยะเวลาแตกต่างตามกรณีอย่างไร?

แผลริมอ่อน (Chancroid) เป็นโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ที่มี “แผลเปิด” และ “การติดเชื้อแบคทีเรีย” เป็นจุดสำคัญ การปล่อยให้หายเองโดยไม่รักษานั้น “มีโอกาส” แต่ไม่แนะนำ เพราะเสี่ยงต่อการลุกลาม การแพร่เชื้อ และการเกิดภาวะแทรกซ้อนอย่างรุนแรง

แผลริมอ่อนหายเองได้หรือไม่?

ในบางกรณีแผลริมอ่อนอาจเริ่มแห้งและสมานตัวได้เองภายใน 2–3 สัปดาห์ โดยเฉพาะในผู้ที่มีภูมิคุ้มกันดี แผลไม่ลึก และไม่มีภาวะแทรกซ้อน แต่การหายเองมีข้อจำกัด เช่น:

• ใช้เวลานานกว่าการรักษาด้วยยา
• อาการปวดและบวมอาจรุนแรงกว่าตลอดช่วงนั้น
• เชื้อยังสามารถแพร่ต่อให้ผู้อื่นได้ แม้แผลเริ่มแห้ง
• มีโอกาสเกิดแผลเป็นหรือพังผืด

การรักษาทำให้หายเร็วขึ้นแค่ไหน?

หมอแนะนำ:

• แม้บางรายแผลจะหายเองได้ การพบแพทย์ตั้งแต่แรกคือทางเลือกที่ปลอดภัยที่สุด
• หากปล่อยไว้จนลุกลามหรือมีฝี ต่อให้รักษาหายก็อาจทิ้งรอยแผลเป็นถาวร
• ควรรักษาร่วมกับคู่นอนเสมอ เพื่อป้องกันการติดซ้ำ

แผลริมอ่อนใช้เวลารักษากี่วัน? ปัจจัยที่ส่งผลต่อการหายเร็วหรือช้า

ระยะเวลาที่ใช้ในการรักษาแผลริมอ่อน (Chancroid) จะแตกต่างกันไปตามหลายปัจจัย เช่น ขนาดของแผล ความรุนแรงของอาการ การได้รับยาที่เหมาะสม และสุขภาพโดยรวมของผู้ป่วย โดยทั่วไปแล้ว หากได้รับการรักษาอย่างถูกวิธี แผลสามารถหายได้ภายใน 3–14 วัน

ระยะเวลารักษาโดยประมาณ

ปัจจัยที่ส่งผลต่อระยะเวลาการหายของแผล

1. ขนาดและความลึกของแผล

• แผลที่ลึกหรือขยายกว้างจะใช้เวลาสมานนานกว่า และอาจมีโอกาสติดเชื้อซ้ำได้ง่าย

2. การใช้ยาถูกต้องและต่อเนื่อง

• หากใช้ยาครบตามแพทย์สั่งและไม่ลืมกินยา ผลลัพธ์จะเร็วและลดโอกาสการดื้อยา

3. มีการดูแลแผลอย่างถูกวิธีหรือไม่

• การล้างแผลไม่สะอาดหรือปล่อยให้แผลอับชื้นอาจทำให้หายช้าและเกิดแผลเป็น

4. ภูมิคุ้มกันของผู้ป่วย

• ผู้ป่วยที่มีโรคประจำตัว เช่น เบาหวาน หรือผู้ติดเชื้อ HIV อาจใช้เวลาฟื้นตัวนานขึ้น

5. ได้รับการรักษาพร้อมกับคู่นอนหรือไม่

• หากไม่ได้รักษาคู่นอนร่วม อาจเกิดการติดเชื้อซ้ำ ทำให้แผลหายไม่สนิท

หมอแนะนำ:

หากรักษาเร็ว ดูแลแผลสม่ำเสมอ และปฏิบัติตามคำแนะนำแพทย์อย่างเคร่งครัด แผลริมอ่อนมักจะหายได้โดยไม่ทิ้งแผลเป็นหรือภาวะแทรกซ้อน

แผลริมอ่อนกับซิฟิลิสต่างกันอย่างไร? ดูยังไงว่าเป็นโรคไหน

หลายคนอาจเข้าใจผิดว่า “แผลริมอ่อน” และ “แผลซิฟิลิสระยะแรก” คือโรคเดียวกัน เนื่องจากมีลักษณะเป็นแผลเปิดบริเวณอวัยวะเพศคล้ายกัน แต่ในความจริงแล้ว ทั้งสองโรคมีต้นเหตุ อาการ และการรักษาที่แตกต่างกันโดยสิ้นเชิง

เปรียบเทียบแผลริมอ่อน vs ซิฟิลิส (ระยะแรก)

วิธีแยกเบื้องต้นว่าคุณอาจเป็นโรคใด

• หากแผล “เจ็บมาก มีหนอง ขอบแผลไม่เรียบ” มักเป็นแผลริมอ่อน
• หากแผล “ไม่เจ็บ ขอบเรียบ ไม่มีหนอง” มักเข้าข่ายซิฟิลิสระยะแรก
• อย่างไรก็ตาม ทั้งสองโรคต้อง “ตรวจทางห้องปฏิบัติการ” เพื่อยืนยันเท่านั้น

หมอแนะนำ:

หากมีแผลที่อวัยวะเพศไม่ทราบสาเหตุ ไม่ควรวินิจฉัยเองจากอาการเบื้องต้น ควรเข้ารับการตรวจ PCR หรือ VDRL เพื่อแยกโรคอย่างถูกต้อง และได้รับยาที่ตรงกับเชื้อ เพื่อป้องกันการลุกลามหรือแพร่เชื้อสู่ผู้อื่น

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับแผลริมอ่อน (FAQ)

Q: แผลริมอ่อนอันตรายไหม?

A: แผลริมอ่อนอาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อน เช่น แผลเป็น พังผืด หรือฝีที่ขาหนีบ หากไม่รักษาอย่างถูกต้อง แนะนำให้พบแพทย์เพื่อรักษาตั้งแต่ระยะแรกจะปลอดภัยที่สุด

Q: แผลริมอ่อนหายเองได้ไหม?

A: ในบางรายอาจหายเองได้ภายใน 2–3 สัปดาห์ แต่ระหว่างนั้นยังสามารถแพร่เชื้อได้ และเสี่ยงต่อการลุกลาม การรักษาด้วยยาปฏิชีวนะจะช่วยให้หายเร็วและปลอดภัยกว่า

Q: แผลริมอ่อนเกิดจากอะไร?

A: เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย Haemophilus ducreyi ติดต่อผ่านเพศสัมพันธ์หรือสัมผัสของเหลวจากแผลที่ติดเชื้อ

Q: แผลริมอ่อนหน้าตาเป็นอย่างไร?

A: มักเป็นแผลนุ่ม ขอบแผลไม่เรียบ เจ็บมาก มีหนอง และสามารถเกิดได้หลายตำแหน่งบริเวณอวัยวะเพศ

Q: แผลริมอ่อนกับซิฟิลิสต่างกันอย่างไร?

A: แผลริมอ่อนเจ็บมาก มีหนอง ขอบไม่เรียบ ส่วนแผลซิฟิลิสระยะแรกมักไม่เจ็บ ขอบเรียบ ไม่มีหนอง ต้องตรวจทางห้องแล็บเพื่อแยกโรคให้ชัด

Q: ตรวจแผลริมอ่อนที่ไหนดี?

A: ตรวจได้ทั้งในโรงพยาบาล คลินิกเวชกรรม คลินิกเฉพาะทางด้านโรคติดต่อทางเพศ หรือ Safe Clinic ที่ให้บริการแบบไม่ต้องเปิดเผยชื่อ

Q: แผลริมอ่อนใช้เวลารักษากี่วัน?

A: หากได้รับยาปฏิชีวนะที่เหมาะสม แผลมักจะดีขึ้นใน 3–7 วัน แต่แผลลึกหรือมีฝีอาจใช้เวลานานกว่านั้น

Q: LGBTQ+ เสี่ยงแผลริมอ่อนมากกว่าคนทั่วไปไหม?

A: กลุ่ม LGBTQ+ โดยเฉพาะผู้มีเพศสัมพันธ์ทางทวารหนักหรือมีคู่นอนหลายคนมีความเสี่ยงสูงขึ้น การใช้ถุงยางและตรวจสุขภาพสม่ำเสมอช่วยลดความเสี่ยงได้

บทสรุป

แผลริมอ่อน แม้จะเป็นโรคที่สามารถรักษาให้หายได้ แต่หากปล่อยทิ้งไว้โดยไม่ดูแลหรือรักษาอย่างถูกวิธี อาจก่อให้เกิดภาวะแทรกซ้อนที่กระทบต่อสุขภาพทั้งระยะสั้นและระยะยาวได้ การสังเกตอาการเบื้องต้นและรีบพบแพทย์เมื่อสงสัยว่าติดเชื้อ คือกุญแจสำคัญในการป้องกันโรคลุกลามและการแพร่เชื้อสู่ผู้อื่น

หากคุณหรือคนใกล้ตัวมีพฤติกรรมเสี่ยง หรือกำลังเผชิญกับแผลผิดปกติที่อวัยวะเพศ อย่าลังเลที่จะเข้ารับการตรวจจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ เพราะการดูแลสุขภาพทางเพศไม่ใช่แค่เรื่องส่วนตัว แต่คือความรับผิดชอบต่อสังคมด้วย

ผลลัพธ์ที่ได้อาจแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล ควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับคำแนะนำที่เหมาะสม

• Facebook
• Twitter
• Line