ยา PEP คืออะไร ราคา ซื้อที่ไหน วิธีใช้ ผลข้างเคียง ฟรีหรือไม่ และคำถามที่พบบ่อย?

การป้องกันการติดเชื้อ HIV ในสถานการณ์ฉุกเฉินจำเป็นต้องมีข้อมูลที่ถูกต้องและเข้าถึงได้อย่างรวดเร็ว “ยา PEP” หรือยาต้านไวรัสฉุกเฉิน เป็นหนึ่งในแนวทางที่มีประสิทธิภาพสูง หากเริ่มใช้ทันทีหลังเกิดความเสี่ยง

บทความนี้จะพาคุณไปรู้จักกับยา PEP อย่างละเอียด ครอบคลุมทั้งหลักการทำงาน วิธีใช้ ระยะเวลา ราคา ผลข้างเคียง และสถานที่รับบริการ พร้อมตอบคำถามที่หลายคนสงสัย เพื่อให้คุณสามารถตัดสินใจได้อย่างมั่นใจเมื่อเผชิญเหตุการณ์ไม่คาดคิด

ยา PEP คืออะไร?

PEP (Post-Exposure Prophylaxis) คือยาต้านเชื้อ HIV สำหรับสถานการณ์ฉุกเฉิน ใช้เพื่อลดโอกาสการติดเชื้อหลังมีเหตุการณ์เสี่ยง เช่น มีเพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกัน ถุงยางแตก/หลุด ถูกล่วงละเมิดทางเพศ หรือบาดเจ็บจากเข็มตำ ยานี้เป็นมาตรการ “หลังสัมผัสความเสี่ยง” ไม่ใช่การรักษาโรค และไม่ทดแทนวิธีป้องกันหลักอย่างถุงยางอนามัยหรือยา PrEP ซึ่งเหมาะกับการป้องกันระยะยาว ผู้รับยาควรให้แพทย์ประเมินความเหมาะสมและรับยาอย่างต่อเนื่องตามแผนจึงจะได้ประสิทธิภาพที่ดี

ยา PEP ช่วยป้องกันการติดเชื้อ HIV ได้อย่างไร?

PEP ยับยั้งวงจรชีวิตของ HIV ตั้งแต่ระยะแรกที่เชื้อเข้าสู่ร่างกาย โดยตัวยาผสม 2–3 ชนิดมักครอบคลุมกลุ่ม NRTIs และ/หรือ Integrase Inhibitors เพื่อขัดขวางเอนไซม์ที่ไวรัสใช้สร้าง DNA และแทรกเข้าในสารพันธุกรรมของเซลล์มนุษย์ เมื่อเชื้อไม่สามารถจำลองตัวและตั้งหลักได้ ความเสี่ยงต่อการติดเชื้อจึงลดลงอย่างมาก

กินยา PEP เมื่อไรถึงจะได้ผลดีที่สุด?

“ยิ่งเริ่มเร็ว ยิ่งมีโอกาสได้ผลดี” แนวทางสากลแนะนำให้เริ่มยาโดยเร็วที่สุดหลังเหตุการณ์เสี่ยง โดยยังอยู่ในกรอบ ไม่เกิน 72 ชั่วโมง การชะลอการเริ่มยาออกไปจะลดประสิทธิภาพลง จึงควรพบแพทย์ทันทีเพื่อประเมินและเริ่มแผนการรักษา

ยา PEP ต้องกินกี่วัน?

คอร์สมาตรฐานคือ 28 วันติดต่อกัน ควรรับประทานให้ตรงเวลาใกล้เคียงกันทุกวันเพื่อคงระดับยาให้เสถียร การหยุดยาเองหรือรับประทานไม่ครบอาจลดประสิทธิภาพในการป้องกัน

ทานยา PEP ไม่ครบมีความเสี่ยงอะไร?

การขาดยา ทำให้ระดับยาต้านไวรัสไม่พอจะยับยั้งวงจรของ HIV ส่งผลให้โอกาสป้องกันลดลงอย่างมีนัยสำคัญ และอาจทำให้เชื้อมีโอกาสตั้งหลักได้ หากพลาดหลายครั้งหรือเว้นนาน ควรแจ้งแพทย์เพื่อประเมินแนวทางที่เหมาะสม

หากลืมกินยา PEP ต้องทำอย่างไร?

• นึกได้ภายในไม่กี่ชั่วโมง: รับประทานทันที
• หากใกล้เวลามื้อถัดไป (เช่น เหลือ <4 ชม.): ข้ามมื้อที่ลืม แล้วกินตามเวลาปกติ
• ห้ามกินซ้ำ 2 เม็ด เพื่อชดเชย ถ้าลืมมากกว่า 1 ครั้งหรือเกิน 12 ชั่วโมง ควรติดต่อแพทย์เพื่อปรับแผน

ผลข้างเคียงของยา PEP มีอะไรบ้าง?

อาการที่พบบ่อยช่วง 1–2 สัปดาห์แรก ได้แก่ คลื่นไส้ ปวดท้อง เวียนศีรษะ อ่อนเพลีย นอนไม่หลับ หรือปวดศีรษะ ซึ่งมักทุเลาเมื่อร่างกายปรับตัว ทั้งนี้ควรสังเกตอาการ หากรุนแรงหรือไม่ดีขึ้นให้ปรึกษาแพทย์ นอกจากนี้อาจมีผลต่อการทำงานของตับ/ไตในบางราย จึงมักมีการตรวจเลือดตามความเหมาะสม

ระหว่างกิน PEP ต้องงดอะไรบ้าง?

• จำกัดแอลกอฮอล์ โดยเฉพาะช่วงเริ่มยา เพื่อลดโอกาสเกิดอาการไม่พึงประสงค์และภาระต่อตับ
• แจ้งแพทย์เรื่องยาทุกชนิด วิตามิน สมุนไพร ที่ใช้อยู่ เพื่อตรวจสอบปฏิกิริยาระหว่างยา
• ใช้ถุงยางอนามัยสม่ำเสมอ เพราะ PEP ไม่ได้ป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่น

ยา PEP มีผลกับผู้หญิงตั้งครรภ์หรือให้นมบุตรไหม?

สามารถพิจารณาใช้ได้ในบางกรณีเมื่อประเมินแล้ว “ประโยชน์มากกว่าความเสี่ยง” แพทย์จะเลือกสูตรยาที่มีข้อมูลความปลอดภัยรองรับและติดตามการทำงานของตับ/ไต รวมถึงภาวะของมารดาและทารกตามความเหมาะสม ไม่ควรเริ่มหรือหยุดยาเอง

ยา PEP ใช้ได้กับเด็กหรือวัยรุ่นไหม?

ใช้ได้ โดยต้องอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ ขนาดยาและสูตรจะปรับตามอายุและน้ำหนักตัว หากเด็กหรือวัยรุ่นมีเหตุการณ์เสี่ยง ควรพาเข้ารับการประเมินและเริ่มภายในกรอบเวลา 72 ชั่วโมง

ระหว่างกิน PEP แล้วมีเพศสัมพันธ์อีกต้องทำอย่างไร?

ให้ ใช้ถุงยางอนามัยทุกครั้ง หากเกิดเหตุการณ์เสี่ยงซ้ำช่วงรับยา ควรแจ้งแพทย์เพื่อประเมินว่าเพียงพอด้วยคอร์สเดิมหรือจำเป็นต้องวางแผนเพิ่มเติมเป็นรายกรณี ไม่ควรเพิ่มขนาดยาเองหรือเริ่มซ้ำโดยไม่ปรึกษาแพทย์

กินยา PEP แล้วตรวจเจอเชื้อไหม?

PEP ลดโอกาสการติดเชื้อ แต่ไม่ได้ทำให้การตรวจเป็นลบเสมอไป หากมีการติดเชื้อจริง อาจต้องใช้เวลาหลายสัปดาห์กว่าการตรวจจะพบสารบ่งชี้ ตามปกติแพทย์จะนัดตรวจซ้ำหลังจบคอร์สตามช่วงเวลา เช่น ประมาณ 1 เดือน และ 3 เดือน เพื่อยืนยันผล

จะรับยา PEP  มีขั้นตอนอย่างไร

หากรู้ตัวหรือสงสัยว่ามีความเสี่ยงที่จะรับเชื้อ HIV หลายคนอาจไม่กล้าหรือไม่รู้ว่าจะรับยา PEP ได้ที่ไหน ทำตามขั้นตอนเหล่านี้:

• รับคำปรึกษาและประเมินความเสี่ยง: แพทย์จะประเมินว่าคุณมีความเสี่ยงและสมควรได้รับยา PEP หรือไม่
• ตรวจเลือด: หากแพทย์พิจารณาแล้วว่าควรได้รับยา จะมีการเจาะเลือดเพื่อตรวจหาเชื้อ HIV ก่อนว่าคุณไม่ได้ติดเชื้ออยู่แล้ว นอกจากนี้ ยังมีการตรวจคัดกรองโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ (STD) อื่นๆ และตรวจสุขภาพโดยรวม เช่น ค่าไตและค่าตับ เพื่อดูว่าพร้อมจะรับประทานยาหรือไม่
• เข้าพบแพทย์เพื่อเลือกยา: แพทย์จะเลือกชนิดยาที่เหมาะสม
• รับยากลับบ้าน: รับยา PEP กลับไปรับประทานตามคำแนะนำ

คุณสามารถติดต่อสอบถามกับทาง Safe Clinic ได้ผ่านช่องทางติดต่อ เพื่อขอปรึกษาแพทย์ที่คลินิก ซึ่งให้บริการแบบนิรนาม สะดวก รวดเร็ว เนื่องจาก มีห้องปฏิบัติการของตัวเอง ใช้เวลารวมเพียง 40 นาทีในการทราบผลเลือด และสามารถปรึกษาแพทย์ได้ทันที

ทาน PEP แล้วตรวจ HIV ซ้ำเมื่อไร?

โดยทั่วไปจะตรวจซ้ำ หลังครบคอร์ส 28 วัน และ อีกครั้งที่ราว 3 เดือน แพทย์อาจเลือกวิธีตรวจที่เหมาะสม เช่น Antigen/Antibody หรือ HIV RNA ตามดุลยพินิจ ควรไปตามนัดแม้ไม่มีอาการผิดปกติ

ยา PEP ราคาเท่าไหร่?

ค่าใช้จ่ายแตกต่างตามสถานพยาบาลและสูตรยา โดยภาพรวมที่พบ:

• โรงพยาบาลรัฐ: ประมาณ 1,500–3,000 บาท สำหรับคอร์ส 28 วัน (มักรวมค่าพบแพทย์/ตรวจพื้นฐานบางส่วน)
• คลินิก/โรงพยาบาลเอกชน: ประมาณ 3,900–7,000 บาทขึ้นไป อาจรวมบริการเพิ่มเติม เช่น ตรวจ STD หรือปรึกษาแบบนิรนาม

ราคาจริงขึ้นกับสูตรยาและแพ็กเกจบริการ ควรสอบถามโดยตรงกับสถานพยาบาล

มีบริการให้ยา PEP ฟรีที่ไหนบ้างในไทย?

บางหน่วยงานสาธารณสุขและองค์กรไม่แสวงกำไรมีโครงการให้บริการฟรีหรือร่วมจ่ายสำหรับกลุ่มเป้าหมาย ตัวอย่างที่มักพบ ได้แก่ คลินิกนิรนาม สภากาชาดไทย และ โรงพยาบาลรัฐบางแห่ง รวมถึงโครงการภายใต้ กรมควบคุมโรค ทั้งนี้ เงื่อนไขอาจแตกต่างกัน ควรตรวจสอบกับหน่วยงานก่อนเข้ารับบริการ

ตัวอย่างสถานที่ที่อาจมีบริการ PEP ฟรี หรือร่วมจ่ายบางส่วน:

• คลินิกนิรนาม สภากาชาดไทย (กรุงเทพฯ): ให้บริการ PEP และ PrEP ฟรีสำหรับกลุ่มเป้าหมายตามเกณฑ์
• โรงพยาบาลรัฐบางแห่ง: เช่น โรงพยาบาลศิริราช, โรงพยาบาลรามาธิบดี, โรงพยาบาลในเครือกระทรวงสาธารณสุข
• โครงการของกรมควบคุมโรค (DDC): บางโครงการมีการจัดบริการ PEP ฟรีเป็นช่วงเวลา

สถานพยาบาลไหนมีบริการ PEP 24 ชั่วโมงบ้าง?

โดยทั่วไปสามารถรับบริการได้ที่ ห้องฉุกเฉิน (ER) ของโรงพยาบาลขนาดใหญ่ที่เปิด 24 ชม. เช่น โรงพยาบาลมหาวิทยาลัย/สถาบันหลัก รวมถึงโรงพยาบาลเอกชนที่มีแผนกฉุกเฉิน ควรโทรสอบถามล่วงหน้าว่ามีบริการจ่าย PEP และมีแพทย์เวรที่เกี่ยวข้องหรือไม่

ยา PEP ซื้อเองได้ไหม?

ไม่ได้ เป็นยาที่ต้องใช้ภายใต้การดูแลของแพทย์ จำเป็นต้องมีการตรวจประเมินก่อนเริ่ม เพื่อให้ได้สูตรและขนาดที่เหมาะสม ลดความเสี่ยงจากผลข้างเคียง/ปฏิกิริยาระหว่างยา และวางแผนติดตามผลอย่างเป็นระบบ

ประสบการณ์จริงของผู้ใช้ยา PEP

หลายคนที่เคยมีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อ HIV และได้รับยา PEP ต่างแชร์ประสบการณ์ตรงที่มีความคล้ายคลึงกัน โดยเฉพาะในด้านความรู้สึกวิตกกังวลเมื่อต้องตัดสินใจเข้ารับยา และความสำคัญของการได้รับข้อมูลที่ถูกต้องอย่างรวดเร็ว

สิ่งที่มักพบในประสบการณ์ผู้ใช้จริง ได้แก่:

• ความกลัวในช่วงแรก: ผู้ใช้จำนวนมากรู้สึกตกใจหรือสับสนหลังเหตุการณ์เสี่ยง เช่น ถุงยางแตก หรือมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ตั้งใจ
• ความประทับใจในการเข้าถึงบริการเร็ว: ผู้ที่เข้ารับยาในสถานพยาบาลที่มีระบบชัดเจน เช่น คลินิกเอกชน หรือโรงพยาบาลเอกชน มักกล่าวถึงความสะดวกและการให้คำแนะนำที่เข้าใจง่าย
• ผลข้างเคียงในช่วงแรก: หลายรายมีอาการคลื่นไส้หรือเวียนหัวเล็กน้อยในสัปดาห์แรก และมักดีขึ้นโดยไม่ต้องหยุดยา
• ความเปลี่ยนแปลงในการใช้ชีวิต: หลายคนกล่าวว่าเหตุการณ์นี้ทำให้หันมาดูแลสุขภาพมากขึ้น และหมั่นตรวจเลือดหรือวางแผนเรื่องเพศสัมพันธ์อย่างปลอดภัย

บทเรียนที่สรุปได้จากประสบการณ์ผู้ใช้คือ “ยิ่งรู้ตัวเร็ว ยิ่งมีโอกาสป้องกันได้สูง” และ “อย่ากลัวที่จะปรึกษาแพทย์”

ข้อดีในการรับยา PEP ที่เซฟ คลินิก

การรับยาที่ เซฟ คลินิก เมื่อเทียบกับการรับยาที่สถานพยาบาลอื่นๆ มีหลายประการเช่น

• บริการเป็นความลับ: การรับยา PEP ที่เราสามารถใช้นามสมมุติได้ นอกจากนี้ข้อมูลของคนไข้จะปลอดภัยจากกการขอข้อมูลจากหน่วยงานรัฐ และเอกชน
• บริการรวดเร็ว: ผู้ที่เข้ารับยาที่คลินิกของเรา จะได้รับบริการรวดเร็วกว่า โรงพยาบาลเอกชน โรงพยาบาลรัฐ เพราะเรามีแล็ปของเราเอง สามารถตรวจเลือดครบทุกรายการำด้ภายในระยะเวลา 40 นาที
• บริการโดยแพทย์ พยาบาล และนักเทคนิกการแพทย์: การรับยา PEP ต้องมีการตรวจเลือดก่อน ซึ่งที่คลินิกของเราให้บริการทุกขั้นตอนโดยแพทย์ พยาบาล และนักเทคนิกการแพทย์ ซึ่งคุณสามารถวางใจได้

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับ PEP

PEP ต้องเริ่มภายในกี่ชั่วโมงหลังสัมผัสเชื้อ?

ต้องเริ่มภายใน 72 ชั่วโมง หลังจากเหตุการณ์เสี่ยง ยิ่งเริ่มเร็ว (โดยเฉพาะภายใน 24 ชั่วโมง) ประสิทธิภาพในการป้องกันจะยิ่งสูงขึ้น

กิน PEP แล้วมีโอกาสติดเชื้ออยู่ไหม?

ยังมีโอกาสติดเชื้อได้ หากเริ่มใช้ช้า, ลืมกินยา, หรือไม่ได้รับยาที่เหมาะสม แต่หากทำตามคำแนะนำแพทย์อย่างเคร่งครัด ประสิทธิภาพสามารถสูงกว่า 90%

ยา PEP ป้องกันโรคอื่นๆ ได้ไหม?

ไม่ได้ ยา PEP ป้องกันเฉพาะเชื้อ HIV เท่านั้น ไม่สามารถป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่น ๆ เช่น ซิฟิลิส หนองใน หรือ HPV

ระหว่างกินยา PEP จำเป็นต้องงดเพศสัมพันธ์ไหม?

แนะนำให้ ใช้ถุงยางอนามัยทุกครั้ง หากจำเป็นต้องมีเพศสัมพันธ์ในช่วงที่กำลังใช้ PEP เพื่อลดความเสี่ยงซ้ำ และป้องกันโรคอื่น

บทสรุป

PEP เป็นมาตรการฉุกเฉินเพื่อลดโอกาสการติดเชื้อ HIV หลังเหตุการณ์เสี่ยง ประเด็นสำคัญคือ เริ่มยาโดยเร็ว อยู่ในกรอบเวลา 72 ชั่วโมง กินยาให้ครบ 28 วัน และมาตรวจติดตามตามนัด พร้อมใช้วิธีป้องกันหลักอย่างสม่ำเสมอ หากไม่มั่นใจ ควรปรึกษาแพทย์ทันที

อ้างอิง

1. Division of HIV Prevention
2. National Center for HIV, Viral Hepatitis, STD, and TB Prevention
3. Centers for Disease Control and Prevention
4. hiv.gov/post-exposure-prophylaxis/
5. cdc.gov/about-pep