PrEP vs PEP vs Doxy-PEP | 3 วิธีป้องกัน STDs, HIV

ปัจจุบัน การป้องกันการติดเชื้อ HIV และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ (STDs) มีทางเลือกที่หลากหลายมากขึ้น หนึ่งในประเด็นที่หลายคนยังสับสน คือความแตกต่างระหว่าง PrEP, PEP และ Doxy-PEP เพราะชื่อเรียกใกล้เคียงกัน แต่ในความเป็นจริง ทั้งสามวิธีมี เป้าหมาย วิธีใช้ และกลุ่มที่เหมาะสมแตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง

บทความนี้จะช่วย “ถอดรหัส 3 PEPs” ด้วยการอธิบายอย่างเป็นระบบ พร้อมตารางเปรียบเทียบที่เข้าใจง่าย เพื่อให้คุณสามารถเลือกแนวทางการป้องกันที่ตรงกับพฤติกรรมและไลฟ์สไตล์ของตัวเองได้อย่างมั่นใจ

ทำไมหลายคนยังสับสนระหว่าง PrEP, PEP และ Doxy-PEP?

ชื่อของ PrEP, PEP และ Doxy-PEP คล้ายกันมาก จึงทำให้หลายคนเข้าใจผิดว่าเป็นยาชนิดเดียวกัน ทั้งที่จริงแล้ว ทั้งสามวิธีมีเป้าหมายและการใช้งานต่างกันชัดเจน

• PrEP → ยาป้องกัน HIV กินทุกวัน เหมาะกับผู้ที่มีความเสี่ยงต่อเนื่อง
• PEP → ยาต้าน HIV ฉุกเฉิน ต้องเริ่มภายใน 72 ชั่วโมง หลังมีเหตุการณ์เสี่ยง
• Doxy-PEP → ยาปฏิชีวนะ ป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์จากแบคทีเรีย เช่น ซิฟิลิส หนองใน และคลาไมเดีย

ความสับสนเกิดจากชื่อเรียกที่คล้ายกัน และความเชื่อผิดๆ ว่า PEP ทุกชนิดป้องกัน HIV ได้ แต่ในความเป็นจริง Doxy-PEP ไม่ได้ป้องกัน HIV ใช้เฉพาะการติดเชื้อจากแบคทีเรียเท่านั้น

PrEP คืออะไร และใครควรใช้?

PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis) คือยาป้องกันการติดเชื้อ HIV ที่รับประทาน “ก่อน” มีความเสี่ยง โดยเป็นยาต้านไวรัสชนิดหนึ่งที่ต้องกินทุกวันเพื่อให้มียาอยู่ในร่างกายอย่างต่อเนื่อง หากมีเชื้อ HIV เข้ามาสัมผัส ร่างกายจะสามารถป้องกันการติดเชื้อได้

ใครควรใช้ PrEP?

• ผู้ที่มีเพศสัมพันธ์โดยไม่สวมถุงยางเป็นประจำ
• ชายที่มีเพศสัมพันธ์กับชาย (MSM) หรือสตรีข้ามเพศ (TGW) ที่มีความเสี่ยงสูง
• คู่ที่ฝ่ายหนึ่งมีเชื้อ HIV และอีกฝ่ายไม่มีเชื้อ (serodiscordant couple)
• ผู้ที่ใช้สารเสพติดชนิดฉีดร่วมกันกับผู้อื่น

PrEP เหมาะสำหรับผู้ที่มีความเสี่ยงต่อเนื่อง ไม่ใช่ยาฉุกเฉิน และควรอยู่ภายใต้คำแนะนำของแพทย์ รวมถึงตรวจเลือดและสุขภาพก่อนเริ่มใช้ยาเสมอ

PEP คืออะไร และใครควรใช้?

PEP (Post-Exposure Prophylaxis) คือยาต้านไวรัส HIV แบบฉุกเฉิน ที่ต้องเริ่มกิน ภายใน 72 ชั่วโมงหลังจากมีเหตุการณ์เสี่ยง โดยใช้ต่อเนื่องเป็นเวลา 28 วันเต็ม เพื่อช่วยลดโอกาสการติดเชื้อ HIV

ใครควรใช้ PEP?

• ผู้ที่มีเพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกัน หรือถุงยางอนามัยแตก/รั่ว
• บุคลากรทางการแพทย์ที่ถูกเข็มตำหรือสัมผัสเลือดจากผู้ป่วยที่มีความเสี่ยง
• ผู้ที่ถูกล่วงละเมิดทางเพศ
• ผู้ที่มีเหตุการณ์เสี่ยงจากการใช้เข็มร่วมกับผู้อื่น

PEP ไม่ใช่วิธีใช้ระยะยาว แต่เป็นทางเลือกฉุกเฉินที่ต้องรีบเข้าพบแพทย์ทันทีเพื่อประเมินความเสี่ยงและเริ่มการรักษาโดยเร็วที่สุด

Doxy-PEP คืออะไร และใครควรใช้?

Doxy-PEP (Doxycycline Post-Exposure Prophylaxis) คือการใช้ยาปฏิชีวนะ “ด็อกซีไซคลีน” (Doxycycline) แบบฉุกเฉิน หลังมีพฤติกรรมเสี่ยงทางเพศ เพื่อช่วยลดการติดเชื้อแบคทีเรียที่ก่อให้เกิดโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ (STIs) เช่น ซิฟิลิส หนองใน และคลามายเดีย

การใช้ Doxy-PEP คือการรับประทานยาขนาด 200 มิลลิกรัม (2 เม็ด) ภายใน 72 ชั่วโมงหลังการมีเพศสัมพันธ์ที่มีความเสี่ยง

ใครควรใช้ Doxy-PEP?

• ชายที่มีเพศสัมพันธ์กับชาย (MSM) หรือสตรีข้ามเพศ (TGW) ที่มี sexual network กว้าง
• ผู้ที่เคยติดเชื้อซิฟิลิส คลาไมเดีย หรือหนองในซ้ำๆ
• ผู้ที่มีพฤติกรรมเสี่ยงสูง และต้องการลดโอกาสการติดเชื้อแบคทีเรียเพิ่มแม้จะใช้ PrEP อยู่แล้ว

Doxy-PEP ไม่สามารถป้องกัน HIV ได้ และไม่เหมาะสำหรับการใช้ต่อเนื่องในทุกคน ควรใช้ตามคำแนะนำของแพทย์เท่านั้น

ตารางเปรียบเทียบ 3 PEPs (PrEP, PEP, Doxy-PEP)

ผลข้างเคียงและข้อควรระวังของแต่ละวิธี

PrEP

ผลข้างเคียงที่อาจพบ:

• คลื่นไส้ ปวดศีรษะ หรืออ่อนเพลียในช่วงแรก
• ผลต่อการทำงานของตับและไต (ต้องตรวจติดตามเป็นระยะ)

ข้อควรระวัง:

• ต้องกินทุกวันเพื่อให้ได้ผลสูงสุด
• ไม่ควรใช้เองโดยไม่ตรวจสุขภาพก่อนเริ่ม

PEP

ผลข้างเคียงที่อาจพบ:

• คลื่นไส้ ท้องเสีย หรือเหนื่อยง่าย
• อาจมีผลข้างเคียงต่อระบบเลือดหรือตับ (ขึ้นกับสูตรยา)

ข้อควรระวัง:

• ต้องเริ่มกินภายใน 72 ชั่วโมงหลังเสี่ยง
• ต้องกินต่อเนื่อง 28 วัน ห้ามหยุดกลางคัน
• ต้องตรวจติดตามกับแพทย์หลังจบคอร์สยา

Doxy-PEP

ผลข้างเคียงที่อาจพบ:

• คลื่นไส้ ปวดท้อง ท้องเสีย
• ผิวไวต่อแสงแดดมากขึ้น (photosensitivity)

ข้อควรระวัง:

• ไม่ป้องกัน HIV ป้องกันได้เฉพาะแบคทีเรีย
• ไม่เหมาะสำหรับหญิงตั้งครรภ์หรือผู้แพ้ยากลุ่มเตตราไซคลีน
• ควรใช้เฉพาะเมื่อแพทย์เห็นว่าเหมาะสม เพื่อป้องกันการดื้อยา

สามารถใช้ PrEP และ Doxy-PEP ร่วมกันได้หรือไม่?

คำตอบ: ได้ แต่ต้องอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์

• ผู้ที่ใช้ PrEP เพื่อป้องกัน HIV สามารถใช้ Doxy-PEP ร่วมด้วย หลังมีเหตุการณ์เสี่ยง เพื่อช่วยลดโอกาสติดเชื้อแบคทีเรีย เช่น ซิฟิลิส หนองใน หรือคลามายเดีย
• การใช้ร่วมกันถือเป็นการ “เสริมการป้องกัน” สำหรับผู้ที่มีความเสี่ยงสูง แต่ไม่ใช่ทุกคนที่จำเป็นต้องใช้
• ก่อนเริ่มใช้ร่วมกัน ควรปรึกษาแพทย์เพื่อตรวจสุขภาพ และป้องกันปัญหาการใช้ยาที่ไม่เหมาะสมหรือการดื้อยา

ควรเลือก PrEP, PEP หรือ Doxy-PEP แบบไหนให้เหมาะกับตัวเอง?

การเลือกใช้วิธีป้องกันขึ้นกับ ลักษณะความเสี่ยง ของแต่ละคน

PrEP เหมาะกับคุณ ถ้า…

• มีเพศสัมพันธ์โดยไม่ใช้ถุงยางเป็นประจำ
• มีคู่นอนหลายคน หรืออยู่ในกลุ่มเสี่ยงสูง
• เป็นคู่ที่ฝ่ายหนึ่งมีเชื้อ HIV และอีกฝ่ายไม่มี (serodiscordant couple)
• ต้องการป้องกัน HIV อย่างต่อเนื่อง

PEP เหมาะกับคุณ ถ้า…

• เพิ่งมีเหตุการณ์เสี่ยง เช่น ถุงยางแตก, มีเพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกัน, ถูกเข็มตำ
• ต้องการการป้องกันแบบฉุกเฉิน “หลัง” เสี่ยง
• พร้อมปฏิบัติตามการกินยาต่อเนื่อง 28 วัน

Doxy-PEP เหมาะกับคุณ ถ้า…

• เป็น MSM หรือ TGW ที่มี sexual network กว้าง
• มีประวัติติดเชื้อซิฟิลิส คลามายเดีย หรือหนองในซ้ำๆ
• ต้องการลดโอกาสการติดเชื้อแบคทีเรียเพิ่ม แม้จะใช้ PrEP อยู่แล้ว

สรุป:

• PrEP = ใช้ประจำ สำหรับผู้ที่มีความเสี่ยงต่อเนื่อง
• PEP = ใช้เฉพาะกรณีฉุกเฉิน หลังเหตุการณ์เสี่ยง
• Doxy-PEP = ใช้เสริมสำหรับป้องกันโรคจากแบคทีเรีย

ขั้นตอนการเข้ารับบริการ / เริ่มต้นใช้อย่างไร?

การเริ่มต้นใช้ PrEP, PEP หรือ Doxy-PEP ควรทำภายใต้การดูแลของแพทย์เสมอ เพื่อให้ปลอดภัยและเหมาะสมกับสุขภาพของแต่ละบุคคล

ขั้นตอนทั่วไป:

1. ปรึกษาแพทย์ → ประเมินพฤติกรรม ความเสี่ยง และความเหมาะสมในการใช้ยา
2. ตรวจสุขภาพเบื้องต้น → ตรวจเลือด HIV, การทำงานของตับและไต, รวมถึงการตรวจโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่นๆ
3. รับคำแนะนำเรื่องยา → วิธีใช้ยาให้ถูกต้องตามประเภท (PrEP กินทุกวัน, PEP กิน 28 วัน, Doxy-PEP กินภายใน 72 ชั่วโมง)
4. ติดตามผล → เข้าพบแพทย์ตามนัดเพื่อตรวจเลือดและสุขภาพเป็นระยะ

สิ่งสำคัญคือ ไม่ควรซื้อยามาใช้เองโดยไม่มีการตรวจหรือคำแนะนำจากผู้เชี่ยวชาญ เพราะอาจเสี่ยงต่อผลข้างเคียงหรือการใช้ยาไม่ถูกต้อง

รีวิวประสบการณ์ผู้ใช้จริง และงานวิจัยใหม่ล่าสุด

ประสบการณ์ผู้ใช้จริง

• ผู้ใช้ PrEP หลายคนเล่าว่าเมื่อใช้ต่อเนื่อง รู้สึกมั่นใจและลดความกังวลเกี่ยวกับ HIV ได้มากขึ้น
• ผู้ที่เคยได้รับ PEP หลังถุงยางแตก แบ่งปันว่า แม้ต้องกินยาติดต่อกัน 28 วัน แต่การเข้าพบแพทย์ทันทีช่วยป้องกันความเสี่ยงได้อย่างมีประสิทธิภาพ
• กลุ่ม MSM/TGW ที่ใช้ Doxy-PEP รายงานว่าลดอัตราการติดซิฟิลิสและคลาไมเดียซ้ำได้ แต่ย้ำว่าต้องใช้ตามคำแนะนำแพทย์เพื่อหลีกเลี่ยงการดื้อยา

งานวิจัยใหม่ล่าสุด

• PrEP ได้รับการยืนยันจาก WHO และ CDC ว่าลดความเสี่ยงติด HIV ได้มากกว่า 90% เมื่อใช้ถูกต้องและสม่ำเสมอ (WHO, 2022)
• PEP มีงานวิจัยยืนยันว่าการเริ่มใช้ภายใน 72 ชั่วโมง และกินต่อเนื่อง 28 วัน ช่วยลดโอกาสติดเชื้อ HIV ได้อย่างชัดเจน (UNAIDS, 2023)
• Doxy-PEP งานวิจัยในสหรัฐและฝรั่งเศส (NEJM, 2023; Lancet, 2023) พบว่าลดการติดซิฟิลิสและคลาไมเดียซ้ำได้มากกว่า 60% ในกลุ่ม MSM และ TGW

FAQ – คำถามที่พบบ่อย

PrEP ปลอดภัยไหมถ้ากินทุกวัน?

ปลอดภัย หากอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์: PrEP มีผลข้างเคียงเล็กน้อย เช่น คลื่นไส้หรืออ่อนเพลียในช่วงแรก แต่ส่วนใหญ่หายไปเอง ต้องตรวจเลือดและสุขภาพเป็นระยะเพื่อความปลอดภัย

PEP ต้องกินกี่วัน?

28 วันเต็ม: PEP คือยาต้าน HIV แบบฉุกเฉิน ต้องกินต่อเนื่องทุกวันจนครบ 28 วัน และต้องเริ่มภายใน 72 ชั่วโมงหลังมีความเสี่ยง

Doxy-PEP ป้องกัน HIV ได้หรือไม่?

ไม่ได้: Doxy-PEP ใช้ป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์จากแบคทีเรีย เช่น ซิฟิลิส หนองใน คลาไมเดีย แต่ไม่สามารถป้องกัน HIV ได้

สามารถใช้ PrEP และ Doxy-PEP ร่วมกันได้ไหม?

ได้ แต่ต้องมีแพทย์ดูแล: การใช้ PrEP เพื่อลดความเสี่ยง HIV และ Doxy-PEP เพื่อลดการติดเชื้อแบคทีเรีย สามารถใช้ร่วมกันได้ในผู้ที่มีความเสี่ยงสูง แต่ไม่ใช่ทุกคนจำเป็นต้องใช้

ต้องตรวจเลือดก่อนเริ่ม PrEP หรือ PEP ไหม?

ต้องตรวจเสมอ: ก่อนเริ่ม PrEP หรือ PEP ต้องตรวจ HIV รวมถึงการทำงานของตับและไต เพื่อให้มั่นใจว่าปลอดภัยและเหมาะสมกับร่างกาย

สรุป – เลือกวิธีป้องกันให้เหมาะกับไลฟ์สไตล์ของคุณ

PrEP, PEP และ Doxy-PEP ไม่ใช่วิธีเดียวกัน แต่เป็น ทางเลือกการป้องกันที่ออกแบบให้เหมาะกับสถานการณ์ต่างกัน

• หากคุณมี ความเสี่ยงต่อเนื่อง → PrEP คือทางเลือกที่เหมาะสม
• หากเพิ่งมี เหตุการณ์เสี่ยงฉุกเฉิน → ควรรีบเริ่ม PEP ภายใน 72 ชั่วโมง
• หากต้องการ ลดความเสี่ยงจากโรคแบคทีเรีย เพิ่มเติม → Doxy-PEP อาจเป็นทางเลือกที่ช่วยเสริมได้

การเลือกใช้ควรอยู่ภายใต้คำแนะนำของแพทย์ เพื่อให้ได้แนวทางที่เหมาะสมและปลอดภัยกับสุขภาพของคุณมากที่สุด

หากคุณยังไม่แน่ใจว่า PrEP, PEP หรือ Doxy-PEP เหมาะกับตัวเองหรือไม่ ปรึกษาผู้เชี่ยวชาญของเรา เพื่อวางแผนการป้องกันที่ตรงกับไลฟ์สไตล์ของคุณ

อ้างอิง

• HIV.gov. PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis)
• HIVinfo (NIH). Post-Exposure Prophylaxis (PEP).
• Guidelines for HIV Post-Exposure Prophylaxis, 2021 (WHO).
• Luetkemeyer AF, et al. Doxycycline Postexposure Prophylaxis for Bacterial Sexually Transmitted Infections.
• Doxycycline as Post-Exposure Prophylaxis for Bacterial STIs (Doxy-PEP)

• Facebook
• Twitter
• Line